Αετουδάκια Σμύρνης: συμβολισμοί και συνταγές

Τα αετουδάκια (ή αετάκια, αητουδάκια, αητάκια, αετόπουλα κτλ.) ήταν κουλουράκια που τα έφτιαχναν κυρίως στη Σμύρνη, αλλά και γενικότερα στη χερσόνησο της Ερυθραίας και στα παράλια της Μικρασίας.

Τα αετουδάκια φτιάχνονταν λίγες μέρες πριν την Πρωτοχρονιά, καθώς έπρεπε να τοποθετηθούν στο πρωτοχρονιάτικο τραπέζι, μπροστά στο γηραιότερο μέλος της οικογένειας, για να ευχηθεί πρώτος, λέγοντας:

Όπως τον αετό, έτσι όμορφα και περήφανα να να πετάει κι η φαμελιά μας!

Στη συνέχεια όλα τα μέλη της οικογένειας, φιλούσαν ως ένδειξη σεβασμού, το χέρι του πρεσβύτερου, που τους μοίραζε τα αετάκια.

Εκτός απ’ την ιδιαίτερη όψη και τη θαυμάσια γεύση τους, τα αετουδάκια, αποτελούσαν συμβολισμό, για τη σύνδεση των Ρωμιών της περιοχής με τον δικέφαλο αετό και τη βυζαντινή τους προέλευση, που πέρασε μέσα απ’ τα χρόνια της τουρκοκρατίας, αλώβητη στους Έλληνες Μικρασιάτες.

Σε όλα τα σπίτια απαραίτητη ήταν μεταξύ των διάφορων άλλων σφραγίδων που χρησιμοποιούσαν για τα αρτοσκευάσματα, και η ξύλινη σφραγίδα με τον δικέφαλο αετό, την οποία πατούσαν στη ζύμη για να αποτυπωθεί το σχέδιο, ενώ στα μάτια του αετού, έβαζαν δυο γαρίφαλα.

Όταν ψήνονταν τα τοποθετούσαν κοντά σε μεταλλικά αντικείμενα, για να αποκτήσουν αυτοί που θα τα κατανάλωναν, τη δύναμη εκτός του αετού, και του μετάλλου.

Η σφραγίδα με τον δικέφαλο χρησιμοποιούνταν για τη διακόσμηση και άλλων γλυκών του δωδεκαημέρου, αλλά απαραιτήτως για τα αετουδάκια και τη βασιλόπιτα, για καλή υγεία και καλή χρονιά!

Πληροφορίες και συνταγή για την σμυρνέικη βασιλόπιτα υπάρχουν στο: https://mnimesellinismou.com/mikrasia/vasilopita-smirnis

Στις μέρες μας τέτοιες σφραγίδες μπορούν να αγοραστούν από καταστήματα εκκλησιαστικών ειδών, από εκθέσεις μοναστηριών, αλλά και από διάφορα ηλεκτρονικά καταστήματα, με μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο. Διαφορετικά, μπορείτε να αυτοσχεδιάσετε, φτιάχνοντας κάποιο σχέδιο που να παραπέμπει κατά προτίμηση στον δικέφαλο, ή αλλιώς στο σχήμα του σταυρού.

Υλικά

• μισό κιλό βούτυρο

• λίγο σαμόλαδο (προαιρετικά)

• μισό κιλό ζάχαρη

• 1 ποτήρι φρεσκοστυμμένη πορτοκαλάδα

• ένα φλιτζανάκι του καφέ κονιάκ

• μια κουταλιά της σούπας σόδα

• 2 βανίλιες

• περίπου ένα κιλό αλεύρι για όλες τις χρήσεις (ή όσο σηκώσει)

• μισό χαρτάκι τριμμένο γαρίφαλο

• γαρίφαλα ολόκληρα

• 1-2 κρόκους αυγών

Εκτέλεση

Λιώνουμε το βούτυρο και με ένα σύρμα, το ανακατεύουμε με το σησαμέλαιο και με τη ζάχαρη ώσπου να λιώσει κι αυτή. Προσθέτουμε τους κρόκους και το κονιάκ και συνεχίζουμε το χτύπημα για λίγο. Έπειτα τις βανίλιες, τη σόδα, την πορτοκαλάδα και το τριμμένο γαρίφαλο, κι ανακατεύουμε για λίγο ώστε να αφομοιωθούν.

Κοσκινίζουμε το αλεύρι και το προσθέτουμε σιγά-σιγά ανακατεύοντας με τα χέρια. Όταν το μείγμα γίνει μια ομοιόμορφη ζύμη, αφαιρούμε μικρά κομμάτια και τα απλώνουμε σε μια επιφάνεια. Πιέζουμε με τη σφραγίδα, αποκόβουμε γύρω γύρω τη ζύμη που περισσεύει και βάζουμε δυο καρφάκια γαρύφαλλου στη θέση των ματιών. Εάν δεν έχουμε σφραγίδα, δίνουμε στα κομμάτια της ζύμης, το σχήμα που επιθυμούμε με τα χέρια ή με φορμάκια, προσέχοντας να μην είναι πολύ λεπτή η ζύμη μας.

Τα βάζουμε σε ένα ταψί ή σε μία λαμαρίνα, αφήνοντας αρκετή απόσταση ανάμεσά τους, και με ένα πινελάκι αλείφουμε με χτυπημένο κρόκο αυγού.

Προθερμαίνουμε τον φούρνο μας και ψήνουμε στους 180° ώσπου να ροδίσουν τα αετουδάκια μας (περίπου μισή ώρα).

Ενδιαφέρον έχει μία συνταγή για τα αετουδάκια, η οποία υπάρχει καταγεγραμμένη στο γλωσσικό ιδίωμα της περιοχής της Ερυθραίας, και προέρχεται: Aπό τις συνταές τσι πατρίδας του Θοδωρή Κοντάρα. Τη συνταγή αυτή “αλιεύσαμε” από την ιστοσελίδα του δικτύου Μικρασιάτης (https://mikrasiatis.gr/aetoudakia-smyrnis-dyo-aythentikes-mikrasiatikes-syntages/), και την παραθέτουμε αυτούσια:

Τη συνταή μάς την ήδωκε η κερά-Μαρίτσα η Δρόσαινα, παγιά Σεβντικαγιά (απ’ το χωριό Σεβντίκιοϊ,κοντά στη Σμύρνη), που ‘ναι χρουσοχέρα και μαστόρισσα στα γλυκά:

ΥΛΙΚΑ

• μισήν οκά (640 γρ.) βούτερα χελαλίσιο (δηλ.αγνό γίδινο ή αιγοπρόβειο βούτυρο), για μετσοβίτικο για αλπίνο για Κερκύρας για μισό βούτυρο και μισό αγλίνα φυτικιά (δηλ.φυτικό λίπος)

• 6 κορκοί τ’ αβγού

• 3 νεροπότηρα ζάχαρη

• 1 νεροπότηρο πορτοκαλόζουμο

• το ζουμί μισού λεμονιού

• το ξύσμα ενούς πορτοκαγιού κι ενούς λεμονιού

• 1 φλιντζανάκι κονιάκι

• 3 κουταλάκια ινγκλέζικο προζύμι (τρεμοτάρταρο) (δηλ.μπέικιν πάουντερ)

• 1 κουταλάκι σόντα (δηλ. σόδα)

• 1,5 με 2 κιλά αλεύρι σκληρό (όσο συμπίσει, αναλοής με τη ζύμη)

• 1-2 χτυπημένα αβγά για το πασάλειμμα των αϊτουδακιώ από πάνου

• καρεφούλια μπόλικα (καρφάκια γαρύφαλλου)

ΕΧΤΕΛΕΣΗ

Σε μια τσανάκα χτυπάς τσι κορκοί, τη ζάχαρη, τα ζουμιά και το κονιάκι, για να ανελι’ώσει (να διαλυθεί) η ζάχαρη. Ρίχνεις το βούτερα γιωμένονε (λιωμένο) κι απέ τ’ αποδέλοιπα υλικά και ξαναχτυπάς καλά. Απέκεια (έπειτα) ρίχνεις λί’ο λί’ο τ’ αλεύρι, ανεκατώνεις καλά καλά και ζυμώνεις, ώστε να γενεί το χαμούρι (ζύμη) σου μαλακό, σφιχτούτσικο κι όμορφο, να μη σου σπα.

Πλάθεις ύστερις όμορφα μπαλίτσες, σα μεγάλα αβγά, τσι μπατικώνεις λί’ο για με το βεργί για με την απαλάμη σου, να γένουνε πλακουτσερές, ίσαμε έναν πόντο στο χόντρος, και σταμπώνεις από πάνου τους τη σφραΐδα με το αϊτουδάκι.

Κρατάς με το ‘να χέρι πατημένη τη σφραΐδα και με το μαχαίρι ξακρίζεις προσεχτικά τα περσέματα του ζυμαριού ουλοτρόγυρα από τη σφραΐδα. Τα βάζεις ένα ένα στον νταβά (όχι κολλητά, γιατί φουσκώνουν κάμποσο), τα πασαλείβεις με τ’ αβγό, μπήγεις από ‘να καρεφούλι στο κεφάλι του αϊτού και ψένεις σε δυνατό φούρνο, ώστε να καλοροδίσουν, όπως τα κουλούρια.

Και καλή σας ‘πετυχία!!!

Πηγές φωτογραφιών:

• https://www.gastronomos.gr

• https://pontiankitchen.blogspot.com

• https://www.bestnews.gr

• Το Κορδελιό, Παραδοσιακός φούρνος (σελίδα fb)