Ο Διονύσιος Σολωμός και η πραγματική ιστορία της "Φαρμακωμένης"

Ο Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε στη Ζάκυνθο, στις 8 Απριλίου του 1798, ως εξώγαμο τέκνο του κόντε Νικόλαου Σολωμού και της υπηρέτριάς του Αγγελικής Νίκλη, και ορφάνεψε σε πολύ μικρή ηλικία.

Από το 1808 και για 10 χρόνια πραγματοποίησε σπουδές στην Ιταλία και έπειτα επέστρεψε στη Ζάκυνθο όπου και άρχισε να γράφει ποίηση. Το πλέον γνωστό του εκτενές ελληνικό ποίημα είναι ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν, μελοποιημένο απόσπασμα του οποίου αποτελεί έως σήμερα τον ελληνικό Εθνικό Ύμνο.

Δικά του έργα είναι επίσης τα ποιήματα: Εις τον θάνατο του Λορδου Μπάυρον, Η καταστροφή των Ψαρών, Ο Λάμπρος, Εις Μοναχήν, Ο Κρητικός, Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι, Ο Πορφύρας και Η Φαρμακωμένη κ.ά.

Τον Φεβρουάριο του 1849 παρασημοφορήθηκε με το Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος, διότι «με την ποίησή του διέγειρε τα αισθήματα του λαού στον αγώνα για εθνική ανεξαρτησία».

Το ποίημα Η Φαρμακωμένη αφορά στη στενή φίλη του Διονύσιου Σολωμού, Μαρία Παπαγεωργοπούλου. Η Μαρία σύμφωνα με τις φήμες της εποχής, ερωτεύτηκε έναν άντρα παντρεμένο. Το γεγονός αυτό την καταδίκασε σε μια ζωή γεμάτη περιφρόνηση και μοναξιά, καθώς τα ήθη της εποχής δεν θα επέτρεπαν σε κάποιον να την επιλέξει για σύζυγό του στο μέλλον. Μέσα στη μεγάλη της απελπισία, η κοπέλα δηλητηριάστηκε δίνοντας τέλος στη ζωή της.

υωκγκ.jpg

Με τον θάνατό της, η Μαρία, πέρα από το στίγμα της ανηθικότητας, απέκτησε και το στίγμα της αυτοχειρίας που της στέρησε την ταφή με ορθόδοξη τελετή.

Ο θάνατός της κοπέλας και η σκληρή αντιμετώπιση εκ μέρους της κοινωνίας, συγκλόνισαν τον Σολωμό, που σε μια προσπάθεια αποκατάστασης του ονόματος της νεκρής πλέον φίλης του, έγραψε το ποίημα Η Φαρμακωμένη.

Συφορά! σὲ θυμοῦμ᾿ ἐκαθόσουν, σ᾿ τὸ πλευρό μου μὲ πρόσωπο ἀχνὸ

«Τί ἔχεις» σοῦ ῾πα καὶ σὺ μ᾿ ἀποκρίθης: «Θὰ πεθάνω, φαρμάκι θὰ πιῶ».

Μὲ σκληρότατο χέρι τὸ πῆρες, ωραία κόρη,

κι αὐτὸ τὸ κορμί, ποὺ τοῦ ἔπρεπε φόρεμα γάμου, πικρὸ σάβανο τώρα φορεῖ.

Το ποίημα απέσπασε διθυραμβικές κριτικές ως προς το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, αλλά όχι μόνο δεν δικαίωσε τη μνήμη της άτυχης Μαρίας, ως προς την αθωότητά της, αλλά της προστέθηκε η επιπλέον μεταθανάτια κατηγορία πως ο ποιητής έσπευσε να την υπερασπιστεί επειδή διατηρούσε μαζί του ερωτικό δεσμό.

Τὸ κορμί σου ἐκεῖ μέσα στὸν τάφο, τὸ στολίζει σεμνὴ παρθενιά,
Τοῦ κακοῦ σὲ ἀδικοῦσεν ὁ κόσμος καὶ σοῦ φώναζε λόγια κακά.

ηκβλ.jpg

Κόσμε ψεύτη! ταὶς κόραις ταὶς μαύραις, κατατρέχεις ὅσο εἶν᾿ ζωνταναίς,
Σκληρὲ κόσμε! καὶ δὲν τοὺς λυπᾶσαι, τὴν τιμήν, ὅταν εἶναι νεκραίς.

Με μια προσεκτική ματιά στο ποίημα, είναι ξεκάθαρο πως ο Διονύσιος Σολωμός συμπονά και λυπάται για τον πρόωρο χαμό μιας νέας κοπέλας επαναλαμβάνοντας τη φράση: “παρθένα σεμνή”, υπογραμμίζοντας έτσι την πεποίθηση του Σολωμού πως η κοπέλα αν και αθώα, αντιμετωπίστηκε σκληρά απ’ τον άδικο περίγυρό της.

«Κοίτα μέσα στὰ σπλάχνα μου, Πλάστη, τὰ φαρμάκωσα ἀλήθεια ἡ πικρή,
καὶ μοῦ βγῆκε ὂχ τὸ νοῦ μου, Πατέρα ποὺ πλασμένα μοῦ τἄχες Ἐσύ.

Ὅμως κοίτα στὰ σπλάχνα μου μέσα, ποῦ τὸ κρίμα τοὺς κλαῖνε, καὶ πές,
Πὲς τοῦ κόσμου, ποὺ φώναξε τόσα, εδῶ μέσα ἂν εἶν᾿ ἄλλες πληγαίς».

Τέτοια ὀμπρὸς εἰς τὸν Πλάστη κινώντας τὰ λευκά της τὰ χέρια θὰ πεῖ.
«Σώπα, κόσμε! κοιμᾶται στὸ μνῆμα, καὶ κοιμᾶται παρθένα σεμνή».

Η γενική θεώρηση περί έρωτος του Διονυσίου Σολωμού, συνοψίζεται στη δήλωσή του:

«Μόνο από μακριά μπορεί κανένας να διατηρήσει τα ιδανικά. Τα φτερά της πεταλούδας λιώνουν μόλις τα αγγίξει βέβηλο χέρι».

Η γενική θεώρηση περί έρωτος του Διονυσίου Σολωμού, συνοψίζεται στη δήλωσή του:

«Μόνο από μακριά μπορεί κανένας να διατηρήσει τα ιδανικά. Τα φτερά της πεταλούδας λιώνουν μόλις τα αγγίξει βέβηλο χέρι».

Ο Σολωμός στα πρώτα ελληνικά του ποιήματα υμνεί τον έρωτα και την γυναικεία εξωτερική ομορφιά και συχνά παρουσιάζει τη γυναίκα ως αγγελικό πλάσμα, με φυσική και πνευματική ομορφιά που κάποτε εξαϋλώνεται και μεταμορφώνεται σε όραμα και οπτασία.

Η αδυναμία του στο «ωραίο» φύλο και οι ερωτοτροπίες του συχνά συμπεριλαμβάνονταν στα κουτσομπολιά των κερκυραϊκών συντροφιών, όμως οι ερωτικές του σχέσεις ήταν πάντα σύντομες και ο Σολωμός δεν παντρεύτηκε ποτέ. Λέγεται δε, πως στις οικιακές βοηθούς του πάντα υπήρχαν δύο καλλονές προκειμένου ο ποιητής να αντλεί έμπνευση.

Ο εθνικός μας ποιητής πέθανε στις 9 Φεβρουαρίου του 1857, στην Κέρκυρα, ύστερα από αλλεπάλληλα εγκεφαλικά επεισόδια. Τα οστά του μεταφέρθηκαν το 1865 στη Ζάκυνθο όπου αρχικά τοποθετήθηκαν σ' ένα μικρό μαυσωλείο στον τάφο του Ανδρέα Κάλβου. Το 1968, τοποθετήθηκαν στο «Μουσείο Σολωμού και επιφανών Ζακυνθίων».

Πληροφορίες για έργο του Κάλβου εδώ: https://mnimesellinismou.com/logotexnia/kalvos

tomsolomos-533x400.jpg

Η ημέρα θανάτου του Διονυσίου Σολωμού, από το 2017, καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας, κατά την οποία εορτάζεται ο πλούτος και η διαχρονικότητα της ελληνικής γλώσσας, καθώς και η συνεισφορά της στον παγκόσμιο πολιτισμό.

Πληροφορίες για τη διαχρονικότητα της ελληνικής γλώσσας και τον γλωσσικό διχασμό εδώ: https://mnimesellinismou.com/neoteriellada/glossikosdixasmos

Κείμενο: Πηνελόπη Ν. Δάλλη

Πηγές:

προσωπικότητες, λογοτεχνία, πολιτισμόςΟμήρειαπροσωπικότητες, λογοτεχνία, πολιτισμός