Γιάννης Μόραλης

Οι "Δύο φίλες", πίνακας του κλασικού πνεύματος του Μόραλη, με επιρροές από τα Φαγιούμ, από την Αναγέννηση αλλά και από τον Αντρέ Ντεραίν και σε κάποιες λεπτομέρειες από τον Κυβισμό. Τα μοντέλα ήταν δύο γλύπτριες (με το μαύρο φόρεμα η Μπούμπα Λυμπεράκη, που αργότερα έγινε γυναίκα του Μόραλη).

Εθνική Πινακοθήκη

«Ένα έργο μου πρέπει πρώτα να ικανοποιεί τα δικά μου μάτια. Πολλές φορές βασανίζομαι με έναν πίνακα. Ψάχνω αυτό που μου λείπει και δεν το βρίσκω. Και ξαφνικά, ακόμη και ύστερα από καιρό συνειδητοποιώ ότι έλειπε μία και μόνη γραμμή, τη βάζω και τότε ησυχάζω».



“Το έργο μου είναι αυτό που βλέπετε”. Αν αρχίσεις να εξηγείς το μειώνεις το έργο σου, γιατί αλλιώς το εισπράττει ο καθένας που το βλέπει».

Ο Γιάννης Μόραλης κατάφερε να συνδυάσει το κλασικό με το μοντέρνο στη ζωγραφική και παρότι ασχολήθηκε με πολλές θεματικές κατηγορίες (π.χ. τοπίο, νεκρή φύση, κ.ά) η δημιουργία του, είναι ουσιαστικά ανθρωποκεντρική, με άξονα τον έρωτα και το θάνατο.

Ο Μόραλης ευρισκόμενος στην αυγή μιας νέας εποχής, οδήγησε με το πηγαίο ταλέντο του την ελληνική μεταπολεμική τέχνη και ανανέωσε τα εκφραστικά του μέσα.

Κινήθηκε μέσα σε ρεαλιστικό πλαίσιο με κύρια θεματική επιλογή την προσωπογραφία η οποία και ανέδειξε τις αρετές του.

Η ανθρώπινη μορφή τον ακολουθούσε σε ολόκληρη την πολύχρονη πορεία του και εμφανίζονταν σε πολλούς “τύπους”: ως συγκεκριμένο πρόσωπο, ως μοντέλο, ως γυμνό ή ως γραμμική σιλουέτα που σηματοδοτούσε κάθε φορά και νέο νόημα.

Τα πορτραίτα του έχουν μια ανεπιτήδευτη πνευματικότητα χωρίς να αναλύουν τους χαρακτήρες, και τα γυμνά του ορίζονται από μια ρευστή και σταθερή γραμμή τονίζοντας τους όγκους έως απομόνωσης από το περιβάλλον.

Ο χώρος του, ένα σκηνικό χωρίς λειτουργία αλλά με ευρηματικότητα και σχέση με τις μορφές μέσω των επιδιωκόμενων συμβολισμών.

Ο Γιάννης Μόραλης γεννήθηκε στην Άρτα, στις 23 Απριλίου του 1916, και ήταν το δεύτερο από τα τέσσερα παιδιά του Κωνσταντίνου και της Βασιλικής Μόραλη.

Το 1922, η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Πρέβεζα, όπου ο πατέρας υπηρετούσε ως γυμνασιάρχης ενώ από το 1927 εγκαθίστανται μόνιμα στην Αθήνα.

Ο ζωγράφος με τον Νίκο Νικολάου, 1937 Συλλογή Ιδρύματος Ε. Κουτλίδη

Το ίδιο έτος ο Γιάννης Μόραλης, αρχίζει να παρακολουθεί τις κυριακάτικες παραδόσεις ζωγραφικής της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ).

Εκεί γνωρίζεται με τον Νίκο Νικολάου που έμελλε να γίνει καρδιακός του φίλος.

Το 1931, μόλις στα δεκαπέντε του έτη, γίνεται δεκτός κατόπιν εισαγωγικών εξετάσεων, στο προπαρασκευαστικό τμήμα της Σχολής, όπου σπουδάζει ζωγραφική και χαρακτική με δασκάλους τους Ουμβέρτο Αργυρό, Δημήτριο Γερανιώτη και Γιάννη Κεφαλληνό, ενώ ο Κωνσταντίνος Παρθένης τον επιλέγει μαζί με άλλους σπουδαστές για το εργαστήριό του.

Το 1932, ο Δ. Κόκκινος με αφορμή την έκθεση των μαθητών της ΑΣΚΤ, δημοσιεύει στο περιοδικό Νέα Εστία μία ενθουσιώδη κριτική για «τον νεαρό κ. Βόραλη», όπως τον αποκαλεί στο άρθρο.

Στην ελληνική εικαστική ζωή, πρωτοεμφανίζεται το 1933 στο «Στούντιο» της Νίνας Ρωκ.

Το 1936, με υποτροφία της Ακαδημίας Αθηνών, συνέχισε τις σπουδές του στην Ρώμη μαζί με το φίλο του ζωγράφο Νίκο Νικολάου, και στην συνέχεια στο Παρίσι, όπου διδάχτηκε νωπογραφία (τοιχογραφία) και ψηφιδωτό, ενώ παράλληλα συμμετέχει στην Έκθεση Ελληνικής Χαρακτικής στο Κόζιτσε της Τσεχοσλοβακίας.

Το 1940 λαμβάνει μέρος στην Πανελλήνια Έκθεση Ζωγραφικής, όπου και τιμάται με το βραβείο ζωγραφικής.

Ζωγραφική σύνθεση-σχόλιο για τη συλλογή Ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη (εκδόσεις Ίκαρος, 1965). Εθνική Πινακοθήκη

Επιστρέφει στην Ελλάδα με την κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, για να υπηρετήσει την πατρίδα.

Το 1947 εξελέγη καθηγητής της ΑΣΚΤ, στην οποία και παρέμεινε έως το 1983, κι έκτοτε διατηρούσε τον τίτλο του ομότιμου καθηγητή.

Το 1949, με τον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα, τον Γιάννη Τσαρούχη, τον Νίκο Νικολάου, τον Νίκο Εγγονόπουλο, και άλλους Έλληνες καλλιτέχνες, ίδρυσαν την ομάδα «Αρμός» και η πρώτη κοινή τους έκθεση διοργανώθηκε στο Ζάππειο τον επόμενο χρόνο.

Συμμετείχε σε πλήθος εκθέσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έργα του υπάρχουν σε Πινακοθήκες και σε ιδιωτικές συλλογές ανά τον κόσμο.

Από το 1940 φιλοτεχνούσε τουριστικές αφίσες, εξώφυλλα δίσκων, ασχολούνταν με την κεραμική, και έκανε εικονογραφήσεις βιβλίων.

Η εγχάρακτη σύνθεση του εξωτερικού βορειοδυτικού τοίχου του ξενοδοχείου Χίλτον στην Αθήνα

Παράλληλα εργαζόταν για το Εθνικό Θέατρο, το Ελληνικό Χορόδραμα και το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κούν, κάνοντας τις σκηνογραφίες και τα κοστούμια σε θεατρικές παραστάσεις και χοροδράματα.

Μεταξύ των ετών 1959 - 1962 ολοκλήρωσε την εγχάρακτη σύνθεση του εξωτερικού τοίχου του ξενοδοχείου Χίλτον στην Αθήνα.

Η δημιουργία του αυτή μπορεί να χαρακτηριστεί ως πρόδρομος της γεωμετρικής ζωγραφικής με την οποία ο Μόραλης ασχολήθηκε αργότερα.

Φιλοτέχνησε επίσης συνθέσεις για το «Ξενία» της Φλώρινας και το Μον Παρνές της Πάρνηθας.

Στη δεκαετία του 1970 ο Μόραλης επικεντρώνεται σε ανεικονικά και γεωμετρικά έργα με επιδράσεις από τη γεωμετρική αφαίρεση, όμως η ανθρώπινη μορφή εξακολουθεί να αποτελεί το μέτρο της εικαστικής συμπεριφοράς του.

Μεταξύ των διακρίσεών του συγκαταλέγονται το χάλκινο μετάλλιο στην Πανελλήνιο, το χρυσό μετάλλιο στη Διεθνή Έκθεση Χειροτεχνίας στο Μόναχο, η εκλογή του ως τακτικού μέλους του Διεθνούς Ινστιτούτου Γραμμάτων και Τεχνών, το παράσημο του Ταξιάρχη του Φοίνικα, και το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών της Ακαδημίας Αθηνών.

Εξέθεσε για πρώτη φορά ατομικά στον Αρμό, ενώ συμμετείχε σε ομαδικές και διεθνείς εκθέσεις, μεταξύ των οποίων η Μπιενάλε της Βενετίας, και η Μπιενάλε Ταπισερί της Λοζάνης.

Το 1988 πραγματοποιήθηκε αναδρομική έκθεση του έργου του στην Εθνική Πινακοθήκη και ακολούθησε η μεγάλη δωρεά του καλλιτέχνη στο μουσείο. Το 1996 η Ακαδημία Αθηνών οργάνωσε έκθεση προς τιμήν του.

Νεκρή φύση, 1939, Συλλογή Ιδρύματος Ε. Κουτλίδη

Ο Γιάννης Μόραλης πέθανε στην Αθήνα στις 20 Δεκεμβρίου του 2009, σε ηλικία 93 ετών.

Πηγές

• Εθνική Πινακοθήκη, nationalgallery.gr

• Παπανικολάου Μ, Η Ελληνική Τέχνη του 20ού Αιώνα, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2006

• SanSimera.gr/βιογραφίες

• Zoumboulakis Galleries, zoumboulakis.gr

• Εφημερίδα Το Βήμα, tovima.gr

• Αρχείο της ΕΡΤ, www.ert.gr

• Εφημερίδα Τα Νέα, tanea.gr

• Εφημερίδα Ναυτεμπορική, m.naftemporiki.gr