5 Αρχαία ελληνικά μουσικά όργανα που θα μπορούσαν να εξοπλίσουν μια σύγχρονη ορχήστρα.

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά πράγματα που παρατηρεί κανείς μελετώντας τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, είναι η απίστευτη ικανότητα των αρχαίων Ελλήνων, να κάνουν ανακαλύψεις διαχρονικής αξίας.
Σε πάμπολλους τομείς όπως τη φιλοσοφία, την αστρονομία, την πλοήγηση, τη γλώσσα, τα μαθηματικά, τη μηχανική, οι αρχαίοι Έλληνες, προχώρησαν σε ανακαλύψεις και εφευρέσεις, που έθεσαν το υπόβαθρο, πάνω στο οποίο παράχθηκε όλη η γνώση και η πρόοδος, που πέτυχε το ανθρώπινο γένος μέχρι και σήμερα.
Τέτοιες ανακαλύψεις έκαναν και στον τομέα της μουσικής, όπου πέρα από την πρόοδο που έγινε στη σύνθεση και την κατανόηση των κανόνων της αρμονίας, οι αρχαίοι εφηύραν πρωτοποριακά για την εποχή τους μουσικά όργανα. Τα όργανα αυτά όπως και σχεδόν όλα τα στοιχεία του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, πέρασαν από τους αρχαίους Έλληνες στους κατοίκους της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Βυζάντιο), και σε κάποια μορφή τους επιβιώνουν μέχρι και σήμερα, και εξοπλίζουν σύγχρονους μουσικούς και ορχήστρες.

Το Χαλκεόφωνον

Tα “αρχαία πιατίνια ντραμς”!

Το χαλκεόφωνο είναι ένα υπέροχο μελωδικό κρουστό, που εφήυρε και κατασκεύασε ο Ίππασος ο Μεταποντίνος. Ήταν φτιαγμένο από τέσσερις χάλκινους δίσκους, που χτυπούσε ο οργανοπαίχτης με μια ράβδο.
Οι δίσκοι ήταν ίδιας διαμέτρου, αλλά διαφορετικού πάχους, με αναλογίες πάχους με τη σειρά 1, 2/3, 3/4. Δημιουργούσε έναν υψίτονο μεταλλικό ήχο, και βοηθούσε τους μουσικούς να καταδείξουν τα σύμφωνα μουσικά διαστήματα.

2. Η ύδραυλις του Κτησιβίου

Το πρώτο πληκτροφόρο μουσικό όργανο της ιστορίας!

Ένα απίστευτο μουσικό όργανο, που εφήυρε ο Κτησίβιος τον 3ο αι. π.Χ, πρώτος πρόγονος του σύγχρονου εκκλησιαστικού οργάνου. Αποτελούνταν από α) δύο αντλίες αέρα (τύπου εμβόλου-κυλίνδρου), β) τον "πνιγέα" για τη διατήρηση σταθερής πίεσης, γ) το πληκτρολόγιο, και δ) τους μακρόστενους μουσικούς αυλούς.

Οι κύλινδροι ήταν τοποθετημένοι πλάι στις δύο μεριές του "πνιγέα", και διέθεταν βαλβίδες μη επιστροφής, που ελέγχονταν από δύο δελφίνια από ορείχαλκο αυτόματα, ενώ τα έμβολα στο εσωτερικό τους, κινούνταν πάνω-κάτω μέσω χειρομοχλών.

Ο πνιγέας είχε ένα δοχείο με νερό, μέσα στο οποίο είχε βυθισμένη και καρφωμένη σε μικρή απόσταση από τον πάτο, μια αναποδογυρισμένη χοάνη.
Το πληκτρολόγιο είχε 24 πλήκτρα που ήλεγχαν ισάριθμες βαλβίδες αέρα, σε 24 αυλούς, που παρήγαγαν δύο κανονικές οκτάβες. Η επαναφορά των πλήκτρων και των βαλβίδων, γινόταν με τη βοήθεια ελαστικών ράβδων, φτιαγμένων από σφενδάμι.

Πατήστε πάνω στην εικόνα για να ακούσετε την Ύδραυλι του Κτησιβίου.

3. Η Πανδούρα

Το μπουζούκι των αρχαίων Ελλήνων!

Ήταν ένα ξύλινο τρίχορδο, με σχετικά μικρό αντηχείο αλλά μακρύ λαιμό και ταστιέρα, αντίστοιχο του σύγχρονου τρίχορδου μπουζουκιού. Είναι ο πιο άμεσος πρόγονος των σημερινών οργάνων της ομάδας του λαούτου, που με την παρηλλαγμένη ονομασία "ταμπουράς" (την βυζαντινή "θαμπούρα" ή στα αρχαία ελληνικά "πανδούρα"), επέζησε μέχρι και στις μέρες μας.

Ο οργανοπαίχτης (πιο συχνά γυναίκα), κρατούσε πλαγιαστά την πανδουρίδα με την ταστιέρα στα αριστερά, με τα δάκτυλα του αριστερού χεριού έπληττε τις χορδές στον λαιμό του οργάνου, και με το δεξί χέρι τις τραβούσε ή τις πίεζε με τη βοήθεια του "πλήκτρου", δηλαδή της αντίστοιχης πένας της εποχής.

Αυτοσχεδιασμός σε Πανδούρα.

4. Η Μάγαδις και η Πηκτίς

Αρχαίες άρπες!

Ήταν πολύχορδα όργανα με χορδές διαφορετικού μήκους. Ο ήχος τους ήταν γλυκός και αιθέριος. Αποτελούνταν από ένα ξύλινο ηχείο, με μια τεντωμένη παλλόμενη μεμβράνη, ενωμένο υπό γωνία με έναν βραχίονα από ξύλο, που έφερε τα στοιχεία τεντώματος των χορδών.

Ο καθιστός οργανοπαίχτης (σχεδόν πάντα γυναίκα που αποκαλούνταν "ψάλτρια"), κρατούσε την άρπα με το βραχίονα οριζόντια στον αριστερό μηρό, και με το ηχείο όρθιο δίπλα στο σώμα. Με τα δάχτυλα και των δύο χεριών, έπαιζε τις χορδές που αριθμούσαν συνήθως από 9 έως 22.

5. Ο άσκαυλος

Πνευστό όργανο, πρόγονος της γκάιντας!

Έδινε τη δυνατότητα στον εκτελεστή του να παίζει, χωρίς να σταματά για να αναπνεύσει, και για αυτή του την δυνατότητα επιβιώνει μέχρι και σήμερα. Αποτελούνταν από έναν με τέσσερις αυλούς εφαρμοσμένους σε έναν σάκο, φτιαγμένο από όλο το δέρμα ενός μικρού ζώου, ή από την κύστη ενός μεγαλύτερου.

Ο ασκός χρησίμευε ως δεξαμενή αέρα, και γέμιζε κατά τη βούληση του "ασκαύλη", φυσώντας με το στόμα (μέσα από ένα καλαμένιο αγωγό, που έφερε μια δερμάτινη βαλβίδα μη επιστροφής) ή με ποδοκίνητο φυσερό.

Ο οργανοπαίχτης κρατούσε τον άσκαυλο στην αγκαλιά, πιέζοντάς τον ώστε να μένει σταθερή η πίεση του αέρα μέσα του. Συνήθως ο ένας από τους αυλούς έπαιζε την μελωδία, ενώ οι υπόλοιποι έκαναν ισοκράτημα με μια σταθερή νότα.