Γιατροσόφια για το κρυολόγημα και τη γρίπη

Ερυθρόμορφος αρύβαλλος του 480-470 π.Χ. που απεικονίζει την εφαρμογή φαρμάκου σε ασθενή (Μουσείο του Λούβρου)

Ο άνθρωπος από την προϊστορία ακόμα, προσπαθούσε να εκμεταλλευτεί οποιοδήποτε διαθέσιμο υλικό, ώστε να ανακουφίσει τα συμπτώματα απ’ τις διάφορες αρρώστιες, να αναρρώσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και γενικώς να βελτιώσει την υγεία του. Καθοδηγούμενος από ένστικτο όπως τα ζώα, αναζητούσε τις τροφές αυτές που χρειαζόταν ο οργανισμός του για να ανακτήσει την υγεία του.

Με πειραματισμούς και αλχημείες δημιουργήθηκαν διάφορες συνταγές και γιατροσόφια από τις οποίες κάποιες περνούσαν από στόμα σε στόμα, κάποιες έμεναν μυστικά της οικογενειακής παράδοσης και περνούσαν από μαμά σε κόρη, και κάποιες χάθηκαν για πάντα.

Τα απλά υλικά των συνταγών τα καλλιεργούσαν, ή τα μάζευαν από τα δάση και τα επεξεργάζονταν μόνες τους, ενώ τα πιο περίπλοκα, τα προμηθεύονταν από διάφορα καταστήματα και φαρμακεία των πόλεων. Σε αρκετές περιπτώσεις, αναζητούσαν τη βοήθεια “μαγισσών” που συνήθως τελούσαν χρέη γιατρού, φαρμακοποιού, μαίας κ.ά. κυρίως σε απομακρυσμένες περιοχές, και οι οποίες έχοντας από μικρές μαθητεύσει κοντά σε έμπειρες “μάγισσες” και έχοντας ασχοληθεί πολύ με το αντικείμενο, είχαν αποκτήσει μεταξύ άλλων, εμπειρικές γνώσεις χημείας, φαρμακευτικής, βοτανολογίας και κοσμετολογίας.

Με την εξέλιξη της επιστήμης, κάποιες αρρώστιες εξαφανίστηκαν, και κάποιες άλλες που ταλαιπωρούσαν τους ασθενείς για καιρό, και ορισμένες φορές τους κόστιζαν και τη ζωή τους, στις μέρες μας θεραπεύονται πολύ εύκολα και γρήγορα με τη βοήθεια της επιστήμης.

φωτό από: https://www.discoverbundaberg.com.au/old-pharmacy-museum

Το κοινό κρυολόγημα όμως, δεν ανήκει σε μία απ’ αυτές. Συνεπώς, οι γιατροί αντιμετωπίζουν με φαρμακευτική αγωγή κυρίως τις επιπλοκές του, ώστε ο ασθενής να μην υποστεί τις συνέπειες μιας άλλης ασθένειας και να μην υποτροπιάσει γενικότερα, ενώ στα φαρμακεία κυκλοφορούν διάφορα σκευάσματα που απλώς ανακουφίζουν τα συμπτώματα.

Έτσι όλοι μας συχνά καταφεύγουμε στα γιατροσόφια της γιαγιάς, μερικά απ’ τα οποία (τα πιο απλά) μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω.

Σε καμία περίπτωση τα γιατροσόφια δεν αντικαθιστούν τον γιατρό, στον οποίο θα πρέπει να καταφύγουμε σε περίπτωση που το κρυολόγημα διαρκεί για μέρες, ή παρουσιάζονται συμπτώματα επιπλοκής (π.χ δύσπνοια, πυρετός που δεν πέφτει, εξάνθημα, λήθαργος, επίμονος βήχας, έντονος πονοκέφαλος, υποτροπή κ.λπ.).

Επίσης βασικός κανόνας χρήσης οποιουδήποτε σκευάσματος (ακόμα και απολύτως φυσικού), είναι να μην έχουμε αλλεργία σε κάποιο από τα υλικά του, και να μην μας έχει απαγορευτεί η κατανάλωσή του εξαιτίας άλλου νοσήματος.

φωτό από: https://yourspecialday.gr/

Τα γιατροσόφια για το κρυολόγημα που ακολουθούν, περιλαμβάνουν απλές λύσεις και εύκολα προσβάσιμα υλικά, που στόχο έχουν να ανακουφίσουν τα συμπτώματα, να ενισχύσουν την άμυνα του οργανισμού και να επιταχύνουν την ανάρρωση:

1. Ροφήματα

Βασικότατη και απλούστατη τακτική στα κρυολογήματα, είναι η μεγάλη κατανάλωση υγρών, καθώς βοηθούν στην αραίωση της βλέννας και στην εξάλειψη των διαφόρων βακτηρίων και ιών, ενώ συμβάλλουν στην διατήρηση της σωστής θερμοκρασίας του σώματος. Τα υγρά αυτά είναι προτιμότερο να αποτελούν ζεστά αφεψήματα βοτάνων προκειμένου να ανακουφιστούμε και να αναρρώσουμε όσο γρηγορότερα γίνεται. (κυρίως ζαμπούκου, μέντας, φασκόμηλου, θυμαριού, ευκάλυπτου, δυόσμου, ματζουράνας), με μπόλικο μέλι και λεμόνι (που προσθέτουμε λίγο πριν πιούμε για να διατηρηθούν οι βιταμίνες του), ενώ συνήθως στα συμπτώματα του κρυολογήματος βοηθάει και η προσθήκη λίγου μαύρου πιπεριού.

Όμως ακόμα και το σκέτο νερό (σε θερμοκρασία δωματίου), βοηθάει προς αυτή την κατεύθυνση και πρέπει να καταναλώνουμε μεγαλύτερες ποσότητες απ’ ό,τι συνήθως, ενώ μεγάλη διαφορά θα δούμε με την αντικατάσταση για λίγες μέρες, του συνηθισμένου μας καφέ, με πράσινο (ή έστω με μαύρο) τσάι με μπόλικο μέλι και λεμόνι.

φωτό από: https://www.okmarkets.gr

Όσες μέρες μας ταλαιπωρούν τα συμπτώματα του κρυολογήματος, διακόπτουμε εντελώς το αλκοόλ που επιδεινώνει την κατάσταση, και αντικαθιστούμε τη ζάχαρη με μέλι. Επιπλέον προσπαθούμε να είμαστε όσο πιο ήρεμοι γίνεται, ξεκουραζόμαστε πολύ, και κοιμόμαστε όσο το δυνατόν περισσότερο.

2. Τρόφιμα

1. Τα καλύτερα γεύματα για τα κρυολογήματα είναι οι σούπες, και ειδικώς η κοτόσουπα που βοηθάει στη μείωση των συμπτωμάτων, και έχει μεγάλη θρεπτική αξία. Βράζουμε την κότα με το λίπος της, προσθέτοντας μπόλικα λαχανικά της προτίμησής μας (βλ. παρακάτω τα προτιμότερα), λίγο ελαιόλαδο, αλάτι (καλύτερα όχι ιωδιούχο) και μαύρο πιπέρι. Αφού βράσουν καλά, αφαιρούμε το κοτόπουλο και τα λαχανικά (τα τρώμε χωριστά με αλάτι, πιπέρι, ρίγανη και ελαιόλαδο), και ρίχνουμε στο ζωμό, ρύζι. Όταν βράσει και αυτό, και εφόσον το στομάχι μας δεν έχει επηρεαστεί από τη γρίπη, μπορούμε να την αυγοκόψουμε (το αυγό έχει πολλά θρεπτικά συστατικά), όμως το λεμόνι (μπόλικο) θα πρέπει να το προσθέσουμε στο πιάτο μας, χωριστά αφού κρυώσει λίγο η σούπα, για να μη χάσει τις βιταμίνες του.

2. Ανάλογης αξίας γεύμα αποτελεί και η σούπα από κρέας μοσχαριού, επίσης εμπλουτισμένη με μπόλικα λαχανικά (βλ. παρακάτω ποιά είναι προτιμότερα).

φωτό από: https://www.mydietspot.com

3. Γερό ανοσοποιητικό σύστημα χτίζουν τα φρούτα και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, αλλά και τα πολύχρωμα που περιέχουν πολλές βιταμίνες και είναι αντιοξειδωτικά. Ιδανικές επιλογές αποτελούν, το καρότο, το παντζάρι, το ρόδι, το μπρόκολο, τα μανιτάρια, η κόκκινη πιπεριά και το κρεμμύδι.

4. Το σκόρδο σε κάθε του μορφή, βοηθά τόσο στην πρόληψη όσο και στην αντιμετώπιση του κρυολογήματος. Μπορεί να καταναλωθεί, μόνο του ωμό, ψημένο, βρασμένο, ή μέσα στα φαγητά λιωμένο ή σε σκόνη. Μεταξύ άλλων το σκόρδο καταπολεμά τα μικρόβια, βοηθά στην αποσυμφόρηση της μύτης, αλλά και επαναφέρει γρηγορότερα τη γεύση που διαταράσσεται συνήθως από τον πυρετό.

5. Ιδανικές τροφές για τη γρίπη και τα κρυολογήματα, αποτελούν και αυτές που περιέχουν υψηλές ποσότητες βιταμίνης C, όπως τα εσπεριδοειδή, αλλά και πολλά άλλα φρούτα και λαχανικά. Καλή επιλογή αποτελεί το λεμόνι, είτε σκέτο σε λεμονάδα (χλιαρή) με μπόλικο μέλι, είτε μέσα στα φαγητά (χωρίς να βράσει για να μην αλλοιωθούν οι βιταμίνες του). Επίσης οι φρεσκοστημένες πορτοκαλάδες αποτελούν εξαιρετική πηγή βιταμίνης C, ενυδατώνουν τον οργανισμό, και πίνονται πολύ ευχάριστα.

6. Το παραδοσιακό γιαούρτι (ειδικώς αν παίρνουμε αντιβιοτικά), επιταχύνει τη διαδικασία ανάρρωσης ενώ γενικώς τονώνει το ανοσοποιητικό.

φωτό από: https://www.onmed.gr/

7. Σημαντική είναι η συνεισφορά του ψευδάργυρου στα κρυολογήματα, τον οποίο μπορούμε να αποκτήσουμε τρώγοντας κρέας ή ξηρούς καρπούς (κυρίως φιστίκια, αμύγδαλα και καρύδια). Επιπλέον ο ψευδάργυρος διευκολύνει τον μεταβολισμό της βιταμίνης Α που παίρνουμε από τα λαχανικά, και που βοηθάει στην ταχύτερη ανάρρωσή μας.

3. Άμεση ανακούφιση συμπτωμάτων

Συνολικά για τα συμπτώματα του κρυολογήματος, βασική τακτική αποτελούσαν οι εντριβές. Ο στόχος ήταν η πρόκληση υπεραιμίας στα πλευρά και στην πλάτη με ένα έντονο μασάζ με έλαιο ευκάλυπτου, ή/και μέντας, ή με δυνατό τσίπουρο, η κοπανισμένο σινάπι που ανακάτευαν με λάδι (ή και με ζυμάρι ώστε να χρησιμοποιηθεί ως έμπλαστρο). Συχνά ανακάτευαν μέσα στο εκάστοτε υλικό της εντριβής μαύρο πιπέρι, ενώ ενίοτε χρησιμοποιούσαν ακόμη και πετρέλαιο.

Μία διαδεδομένη μέθοδος στο παρελθόν ήταν οι βεντούζες, που ακόμα χρησιμοποιούν πολλοί και συνήθως βοηθούν στα συμπτώματα του κρυολογήματος. Αυτή η μέθοδος όμως θέλει μεγάλη προσοχή και χρήση μόνο υπό την επίβλεψη κάποιου πεπειραμένου. Συνήθης πρακτική ήταν επίσης η τοποθέτηση στο στήθος και στην πλάτη, του άπλυτου μαλλιού των προβάτων (“σάργκαβο”).

φωτό από: https://www.onmed.gr/

Πυρετός:

Στο παρελθόν που δεν υπήρχαν παυσίπονα και αντιπυρετικά, οι μόνοι τρόποι για να πέσει ο πυρετός ήταν τα διάφορα εμπειρικά γιατροσόφια. Στις μέρες μας μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε επικουρικά για να πετύχουμε ταχύτερη ανάρρωση και ανακούφιση, χωρίς όμως να αντικαταστήσουμε τα φάρμακα και τις συμβουλές του γιατρού.

1. Το μπάνιο και το λούσιμο βοηθούν στην ταχεία πτώση του πυρετού, συχνά πετυχαίνοντας πιο άμεσο και καλύτερο αποτέλεσμα από τα παυσίπονα. Φροντίζουμε η θερμοκρασία του δωματίου να είναι μέτρια, και αφήνουμε τα μαλλιά μας να στεγνώσουν φυσικά σε μία πετσέτα (προσοχή να μην ακουμπούν και βρέχουν τα ρούχα μας).

2. Αποτελεσματικότατη μέθοδος για την πτώση του πυρετού, είναι και οι κομπρέσες με ξυδόνερο, στις κλειδώσεις του σώματος αλλά και στο μέτωπο.

3. Οι παλιοί για τον πυρετό, έλιωναν στο γουδί μια σκελίδα σκόρδο και το ανακάτευαν σε ένα ποτήρι ζεστό νερό προσθέτοντας μία κουταλιά μέλι και τον χυμό ενός λεμονιού. Το μείγμα αυτό το χρησιμοποιούσαν ως αντιπυρετικό φάρμακο.

4. Εναλλακτικά αντιπυρετικό έφτιαχναν με το χυμό ενός κρεμμυδιού, που έστυβαν αφού το είχαν ψήσει πρώτα στον φούρνο και πρόσθεταν μέλι αναλόγως με την ποσότητα του κρεμμυδοχυμού (μία κουταλιά μέλι για κάθε κουταλιά χυμό).

5. Εκτός από βρώσιμο, το κρεμμύδι χρησίμευε και ως κατάπλασμα εναντίον του πυρετού. Το ψιλοέκοβαν και το στερέωναν στους αστραγάλους με ελαφρώς σφιχτές κάλτσες.

φωτό από: https://homekitchentalk.com

Βουλωμένη μύτη και ξερόβηχας:

Η θερμοκρασία του δωματίου πρέπει να είναι μέτρια, ενώ ο αέρας δεν πρέπει να είναι ξηρός καθώς προκαλεί περαιτέρω ερεθισμό στη μύτη και στο λαιμό. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει να υπάρχουν δοχεία με νερό πάνω στα θερμαντικά σώματα. Επίσης ο αέρας του σπιτιού θα πρέπει να ανανεώνεται συχνά, φροντίζοντας όμως ο ασθενής να είναι ντυμένος ζεστά και σκεπασμένος την ώρα που ανοίγουμε τα παράθυρα, και σε καμία περίπτωση να μην βρίσκεται σε σημείο που να τον χτυπάει το ρεύμα.

1. Ιδανικά, σε μία κατσαρόλα βράζουμε σε τακτά χρονικά διαστήματα, φύλλα ευκαλύπτου ή μέντας (καλύτερα ακόμα, να τα ανακατέψουμε με δαφνόφυλλα και δεντρολίβανο), και αφήνουμε τον ατμό να διαχέεται στο δωμάτιο.

2. Οι εισπνοές του ατμού από νερό με ευκάλυπτο, ή νερό με ξύδι, βοηθούν στην απόχρεμψη των εκκρίσεων, όμως προσοχή στην απόσταση και στη διάρκεια, καθώς η υπερβολή στην εισπνοή καυτού ατμού, μπορεί να μας προκαλέσει ερεθισμό και να πετύχουμε το αντίθετο από το επιθυμητό αποτέλεσμα. Είναι προτιμότερο να πάρουμε απλώς κοντά μας την κατσαρόλα και να εισπνέουμε από κάποια λογική απόσταση. Παρόμοιο αποτέλεσμα μπορούμε να πετύχουμε και μ’ ένα απλό ζεστό μπάνιο σε έναν μικρό κλειστό χώρο.

3. Βράζουμε ένα νερό φλιτζανάκι νερό για τουλάχιστον 3 λεπτά. Το αφήνουμε να κρυώσει λίγο και ανακατεύουμε μισό κουταλάκι αλάτι (φυσικό, όχι ιωδιούχο). Αφού έρθει σε θερμοκρασία σώματος στάζουμε 3-4 σταγόνες από το διάλυμα σε κάθε ρουθούνι (με σταγονόμετρο, ή σύριγγα χωρίς βελόνα κ.λπ).

4. Τρώμε λίγη κόκκινη καυτερή πιπεριά, ή ένα ωμό κρεμμύδι ή λίγη καυτερή μουστάρδα. Το κάψιμο που προκαλείται καθαρίζει εύκολα και γρήγορα τους βλεννογόνους.

5. Βάζουμε σε ένα μαντηλάκι τρεις σκελίδες σκόρδο και τα κοπανίζουμε μέχρι να λιώσουν. Έπειτα πιέζουμε το μαντήλι στη μύτη μας και εισπνέουμε βαθιά. Παρόμοια αποτελέσματα έχει και το κρεμμύδι.

φωτό από: https://ikypros.com/

Πονόλαιμος:

1. Ζεσταίνουμε μία-δύο κουταλιές μέλι, ανακατεύουμε με τον χυμό μισού λεμονιού και το τρώμε αργά-αργά.

2. Ζεσταίνουμε ελαφρώς ένα φλιτζανάκι νερό, διαλύουμε μισό κουταλάκι αλάτι (φυσικό, όχι ιωδιούχο) και κάνουμε γαργάρες 3-4 φορές την ημέρα.

3. Επίσης οι γαργάρες με χλιαρό αφέψημα χαμομηλιού, ανακουφίζουν από τον ερεθισμό.

Βήχας:

1. Ανακούφιση από τον βήχα προσφέρουν τα ζεστά αφεψήματα ζαμπούκου (κουφοξυλιά ή αφροξυλιά), της δεντρομολόχας (αλθαία) και της ρίγανης. Προσθέτουμε μία γεμάτη κουταλιά μέλι και ένα κουταλάκι σόδα φαγητού.

2. Σιρόπι για τον βήχα οι παλιοί έφτιαχναν ανακατεύοντας έναν κρόκο αυγού (ωμό), μία κουταλιά μέλι, και μισό κουτ. γλυκού ελαιόλαδο, και ένα φλιτζάνι γάλα. Ζέσταιναν το μείγμα, και το έπιναν λίγο λίγο.

3. Για το βήχα επίσης χρησιμοποιούσαν το κρεμμυδόζουμο το οποίο έπιναν λίγο λίγο σε τακτά χρονικά διαστήματα.

φωτό από: http://lifemotiv.ru/

Φωτό εξωφύλλου από: https://www.ofarmakopoiosmou.gr/