Μανόλης Ανδρόνικος

Ο Μανόλης Ανδρόνικος στη Βεργίνα, στον χώρο της ανασκαφής.

Ο Μανόλης Ανδρόνικος γεννήθηκε στην Προύσα στις 23 Οκτωβρίου του 1919, από πατέρα Σαμιώτη και μητέρα Ιμβριώτισσα.

Μετά την Μικρασιατική καταστροφή εγκαταστάθηκαν οικογενειακώς στη Θεσσαλονίκη.

Από το 1936 έως το 1940, ο Μανόλης φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και όντας ακόμα φοιτητής, εργάστηκε ως βοηθός του καθηγητή του, Κωνσταντίνου Ρωμαίου συμμετέχοντας στην ανασκαφή της Βεργίνας.

Το 1941, αφού είχε αποφοιτήσει, διορίστηκε ως φιλόλογος σε σχολείο του Διδυμότειχου, όμως λίγο αργότερα κατατάχτηκε στον Ελληνικό Στρατό και πήρε μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις κατά του Άξονα, στη Μέση Ανατολή.

Λίγο μετά την επιστροφή του προσελήφθη από τα εκπαιδευτήρια «Σχινά» της Θεσσαλονίκης, όπου γνώρισε και την μετέπειτα σύζυγό του, φιλόλογο Ολυμπία Κακουλίδου.

Ο Μανόλης Ανδρόνικος έξω από τον τάφο της Βεργίνας, το 1957

Το 1949 διορίστηκε επιμελητής στην εφορεία αρχαιοτήτων της Κεντρικής Μακεδονίας, και το 1952 αναγορεύτηκε διδάκτορας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με τη μελέτη του «Ο Πλάτων και η Τέχνη».

Κατά τα έτη 1954-55 μετεκπαιδεύτηκε στην Οξφόρδη, πλάι στον “πατέρα της ελληνικής αγγειογραφίας” Sir John D. Beazley και το 1957 εξελέγη υφηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, με τη διατριβή «Λακωνικά ανάγλυφα».

Το 1961 εξελέγη έκτακτος καθηγητής της κλασικής Αρχαιολογίας και το 1964, τακτικός καθηγητής στο ίδιο πανεπιστήμιο, όπου εργάστηκε έως το 1983.

Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου «Η τέχνη», ενώ πραγματοποίησε πολλές ανασκαφικές έρευνες στη Βέροια, τη Νάουσα, το Κιλκίς, τη Χαλκιδική και τη Θεσσαλονίκη.

Το κύριο ανασκαφικό του έργο όμως ήταν στη Βεργίνα, όπου από το 1952 έκανε τις δικές του έρευνες, και ανέσκαψε το σημαντικότατο νεκροταφείο τύμβων των γεωμετρικών χρόνων.

Οι πολύχρονες και συστηματικές ανασκαφές του στη Μεγάλη Τούμπα τον οδήγησαν τον Νοέμβριο του1977 στην κορυφαία στιγμή της καριέρας του, με την αποκάλυψη των μακεδονικών βασιλικών τάφων, με τα αμύθητα ευρήματα και τα σημαντικότατα έργα τέχνης που εκτίθενται στη Βεργίνα.

Το εσωτερικό του τάφου του Φιλίππου στις πρώτες φωτογραφικές αποτυπώσεις.

Ο Μανόλης Ανδρόνικος εκτός από την αρχαιολογική και πανεπιστημιακή του δραστηριότητα, ασχολήθηκε με θέματα παιδείας, λογοτεχνίας και τέχνης και δημοσίευσε μελέτες και άρθρα σε πολλά περιοδικά και εφημερίδες, τα περισσότερα από τα οποία είναι συγκεντρωμένα σε δύο τόμους («Παιδεία ή Υπνοπαιδεία» και «Ιστορία και Ποίηση»).

Το συγγραφικό του έργο σε θέματα αρχαιολογίας περιλαμβάνει πολυάριθμες δημοσιεύσεις σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και σε αυτοτελείς τόμους. Έχει διδάξει και δώσει πολλές διαλέξεις σε πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής.

Υπήρξε επίσης μέλος του Αρχαιολογικού Συμβουλίου (1964-1965), της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αθηνών, της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, της Association Internationale des Critiques d' Art, του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου του Βερολίνου, της Διεθνούς Ενώσεως Τεχνοκριτών AICA, της «Τέχνης» της Θεσσαλονίκης, του «Explorer’s Club» της Νέας Υόρκης, επίτιμος εταίρος της Ισπανικής Εταιρείας Κλασικών Σπουδών Pastor και της Εταιρείας Ελληνικών Σπουδών του Λονδίνου.

Η ζωή και το έργο του Μανόλη Ανδρόνικο απ’ το δικό του στόμα στην εκπομπή Το Μονόγραμμα

Διετέλεσε πρόεδρος του Αρχαιολογικού Συμβουλίου (1964-1965), του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος (1974-1975) και αντιπρόεδρος του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.

Το 1980, η Ακαδημία Αθηνών τον εξέλεξε αντεπιστέλλον μέλος της, το 1982 τιμήθηκε με το βραβείο «Ολυμπία» του Ιδρύματος Ωνάση, ενώ το 1992 του απονεμήθηκε ο Μεγαλόσταυρος του Φοίνικος από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Έλαβε μέρος με αναρίθμητα διεθνή συνέδρια, προσκλήθηκε για διαλέξεις από πολλά πανεπιστήμια του εξωτερικού και σχεδόν απ' όλα τα πανεπιστήμια της Ελλάδας, ενώ διετέλεσε Κοσμήτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης κατά τα έτη 1968-69).

Μιλούσε τρεις ξένες γλώσσες και προτιμούσε να γράφει το όνομά του με όμικρον (Μανόλης). Παρέμεινε μόνιμος κάτοικος Θεσσαλονίκης, ως τον θάνατό του στις 30 Μαρτίου 1992.

Η οδός μπροστά από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης φέρει το όνομά του, ενώ εκεί υπάρχει και η προτομή του, ενώ προς τιμήν του, σχολεία στη Θεσσαλονίκη και στη Βεργίνα φέρουν επίσης το όνομά του.

Στον Εύοσμο Θεσσαλονίκης δε, έχει ανεγερθεί το μαρμάρινο Μνημείο Μανόλη Ανδρόνικου με λαξευμένο τον ήλιο της Βεργίνας και τα ονόματα από τις τρεις σημαντικές πόλεις της ζωής του:

Προύσα, Βεργίνα, Θεσσαλονίκη.

Κείμενο: Πηνελόπη Ν. Δάλλη

Πηγές:

• Μανόλης Ανδρόνικος, Το χρονικό της Βεργίνας, Εκδόσεις ΜΙΕΤ 2006.

• Γιάννης Σακελλαράκης, Μανολης Ανδρόνικος, ο Ίωνας, ο Μακεδόνας, ο Έλληνας, Θέματα Αρχαιολογίας τ. 2.3 Σεπτέμβριος-Δεκέμβριος 2018.

• Γιάννης Χαμηλάκης, The Nation and its Ruins: Antiquity, Archaeology, and National Imagination in Greece, Oxford University Press 2007.

• Ιστότοπος Λογομνήμων (https://logomnimon.wordpress.com)

• Ιστότοπος Σαν σήμερα (https://www.sansimera.gr)

• Ηλεκτρονική εφημερίδα Lifo (https://www.lifo.gr)

• Εφημερίδα “Το Έθνος” (https://www.ethnos.gr)