Άγιος Νικόλαος, ο Μικρασιάτης προστάτης των ναυτικών όλου του κόσμου

Ο Άγιος Νικόλαος είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς αγίους του χριστιανικού κόσμου και ιδιαίτερα στη χώρα μας που κατά παράδοση είναι ναυτική.

Γεννήθηκε στις 15 Μαρτίου του 270 στα Πάταρα της Λυκίας, στη Μ. Ασία (σημερινό Γκελεμίς Τουρκίας), από γονείς αρκετά εύπορους ώστε να του εξασφαλίσουν μεγάλη μόρφωση.

Όταν ορφάνεψε, σε μικρή ηλικία και η περιουσία των ευσεβών γονιών του πέρασε στα χέρια του, ο Νικόλαος, την μοίρασε στους φτωχούς.

Στη συνέχεια ταξίδεψε στα Ιεροσόλυμα για να προσκυνήσει τον Τίμιο Σταυρό και τον Πανάγιο Τάφο και επιστρέφοντας χειροτονήθηκε ιερέας, και αγωνίστηκε τόσο για τη διάδοση της χριστιανικής πίστης, όσο και για την προστασία κάθε αδικημένου, πάσχοντα και αδυνάτου.

Επειδή κατά τη διάρκεια του βίου του προσέφερε δώρα σε φτωχούς και ορφανά παιδιά, συνήθως χωρίς να αποκαλύπτει την ταυτότητά του, με την πάροδο των ετών, στη Δύση ταυτίστηκε με τον Santa Claus (Santa Nicolaus), που φέρνει τα δώρα στα παιδιά τα Χριστούγεννα.

Παρά ταύτα, σύμφωνα με την ελληνική παράδοση, τα δώρα και τη χαρά στα παιδιά τα φέρνει την Πρωτοχρονιά ο Άγιος Βασίλειος, ο οποίος επίσης φημίζονταν για το φιλανθρωπικό του έργο και για την περίθαλψη φτωχών, ασθενών και αδυνάτων, αποτελώντας υπόδειγμα πνευματικής προσφοράς και κοινωνικής δράσης.

Ο Άγιος Νικόλαος, αρχικά αφιερώθηκε στον ασκητικό βίο, αποτελώντας τον ηγούμενο της Μονής Σιών στα Μύρα της Λυκίας, ώσπου απεβίωσε ο τότε Αρχιεπίσκοπος Μύρων της Λυκίας (σημερινό Ντεμρέ Τουρκίας), και οι επίσκοποι, ζήτησαν από τον Νικόλαο να τον διαδεχτεί.

Από τη θέση αυτή μόχθησε για την ανακούφιση των αδυνάτων, ιδρύοντας νοσοκομεία και φιλανθρωπικά ιδρύματα, ενώ εμψύχωνε τους διωκόμενους χριστιανούς, από την μανία των Ρωμαίων.

Η ανάρρησή του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο και η δράση του, ώθησε τους ειδωλολάτρες να τον φυλακίσουν, και να τον υποβάλουν σε βασανιστήρια.

Ο Άγιος Νικόλαος, προσφέρει κρυφά χρήματα σε φτωχή απελπισμένη οικογένεια.

Η αποφυλάκισή του ήρθε από τον Μέγα Κωνσταντίνο, και από τότε, ο Νικόλαος, αφοσιώθηκε στον στόχο της ζωής του.

Συμμετείχε το 325, στην Α' Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας, η οποία διαμόρφωσε εν πολλοίς το χριστιανικό δόγμα, και καταδίκασε την αίρεση του Αρείου.

Κατά τη διάρκεια της Συνόδου, ο συνήθως ήρεμος και μειλήχιος Άγιος Νικόλαος, αγανακτώντας με τους ασεβείς ισχυρισμούς του Αρείου, πως “ο Χριστός δεν είναι Θεός αλλά κτίσμα και ποίημα του Θεού”, σηκώθηκε απ’ τη θέση του και του κατάφερε ένα χαστούκι.

Ο αυτοκράτορας Μ. Κωνσταντίνος, επεσήμανε πως ο νόμος προβλέπει να κόβεται το χέρι εκείνου που χτυπάει κάποιον μπροστά στο βασιλιά, και ο Άγιος Νικόλαος φυλακίστηκε αναμένοντας την ποινή του.

Ο ναός του Αγ. Νικολάου στα Μύρα της Λυκίας

Παρόλα αυτά, οι αρχιερείς τελικώς ζήτησαν την απελευθέρωση του Αγίου, αλλά ακόμα και οι οπαδοί του Αρείου, δεν επεδίωξαν την τιμωρία του, έτσι ο Άγιος μετά από λίγο αποφυλακίστηκε.

Εκοιμήθη εν ειρήνη στις 6 Δεκεμβρίου του 343, και αυτή τη μέρα γιορτάζεται η μνήμη του, σε Ανατολή και Δύση.

Το προσωνύμιο «μυροβλύτης», το έλαβε, καθώς τα λείψανά του ανέβλυζαν μύρο, με έντονη ευωδία και σε τέτοια ποσότητα, ώστε να συγκεντρώνεται από τους πιστούς σε δοχεία, για θεραπεία από τις ασθένειες, καθώς πολλά ήταν τα θαύματα που αποδίδονταν στον Άγιο Νικόλαο.

Τα λείψανά του παρέμειναν στα Μύρα της Λυκίας, έως και το 1087, όταν κάποιοι ναύτες απέσπασαν τα περισσότερα και τα μετέφεραν στο Μπάρι της Ιταλίας όπου βρίσκονται έως και σήμερα.

Τοιχογραφία με αναπαράσταση της Α΄Οικουμ.Συνόδου στη Νίκαια Βιθυνίας, με συμμετοχή 318 Πατέρων: Στον θρόνο ο Μ.Κων/νος, αριστ. κάτω, ο Άγ. Σπυρίδωνας επαναφέρει το κεραμίδι, στα 3 αρχικά υλικά του (νερό, φωτιά, χώμα), ως προτύπωση της Αγ.Τριάδας, και δεξιά ο Άγ.Νικόλαος χαστουκίζει τον Αρείο.

Οι Βυζαντινοί εξαγριώθηκαν με τους Λατίνους για την “ιερή κλοπή”, όμως οι ναυτικοί, δικαιολογήθηκαν λέγοντας πως τα μετέφεραν εξαιτίας της κατάκτησης της πόλης, από τους Σελτζούκους Τούρκους, προκειμένου να διασωθούν απ’ την μανία των Τούρκων.

Κατά την Α’ Σταυροφορία, οι Βενετοί που πέρασαν από τα Μύρα, απέσπασαν όσα λείψανα είχαν απομείνει και τα μετέφεραν στο νησάκι Λίντο της Βενετίας, στο οποίο βρίσκονται ακόμα.

Στον διαρκή αγώνα των ναυτικών με τα στοιχεία της φύσης, ο Έλληνας ναυτικός εξέφρασε την ανάγκη του για προστασία μέσω της επίκλησης μιας ανώτερης δύναμης που προσωποποιήθηκε με την μορφή του Αγίου Νικολάου.

Στα βυζαντινά χρόνια της μετάβασης απ’ το δωδεκάθεο στον χριστιανισμό, μάλιστα έλεγαν, πως η αγάπη του Αγίου Νικολάου για τους ανθρώπους, υπέταξε τον Ποσειδώνα, που ως τότε κυρίευε τους ανέμους και τις τρικυμίες, χρησιμοποιώντας την δύναμή του ως παιχνίδι ή ως μέσον εκδίκησης.

Κατ' εξοχήν προστάτης Άγιος των θαλασσινών, ο Νικόλαος, καθώς στον βίο του αναφέρονται θαύματα σχετικά με τη θάλασσα, αλλά και μετά την κοίμησή του, υπάρχουν πολυάριθμες μαρτυρίες, για διάσωση ναυαγών με θαυματουργική επέμβαση του Αγίου Νικολάου.

Όλα τα πλοία, εμπορικά και πολεμικά, έχουν την εικόνα του, ενώ σε κάποια υπάρχουν ακόμα και παρεκκλήσια αφιερωμένα στον Άγιο, με γνωστότερο αυτό στο ιστορικό Θ/Κ Γ. Αβέρωφ.

Το όνομα του Αγίου Νικολάου, μαζί με αυτό της Μεγαλόχαρης, είναι από τα πλέον δημοφιλή στην ονομασία πλεούμενων σκαφών, ενώ συχνά αναφέρεται σε ποιήματα και τραγούδια, παραδοσιακά αλλά και σύγχρονα.

Η 6η Δεκεμβρίου, επιπλέον αποτελεί επίσημη αργία σε αρκετές ελληνικές πόλεις, που τιμούν εκείνη την ημέρα, τον πολιούχο και προστάτη τους, καθώς και μέρα γιορτής για όλους τους ναυτικούς, ενώ όλες οι νησιωτικές και οι παραθαλάσσιες περιοχές, έχουν συνήθως κάποιο ναό αφιερωμένο στην χάρη του, σε σημείο απ’ τα πιο όμορφα.

Στην ελληνική λαϊκή παράδοση η γιορτή του Αγίου Νικολάου αποτελεί το τέλος του εορταστικού τριημέρου από τις 4 έως τις 6 Δεκεμβρίου, που ονομάζεται «Νικολοβάρβαρα» και ταυτίζεται με την έναρξη του χειμωνιάτικου τοπίου και των κακών καιρικών συνθηκών.

(Πληροφορίες για τα “νικολοβάρβαρα βλ. https://mnimesellinismou.com/vizantiokaixristianismos/nikolovarvara )

Οι μαρτυρίες ναυτικών και άλλων θαλασσοδαρμένων, για την θαυματουργή σωτηρία τους από τον Άγιο Νικόλαο, είναι αμέτρητες, όπως και τα τάματα που κοσμούν τις εικόνες του και που συναγωνίζονται ακόμα κι αυτά της Παναγίας.

Τη θαυματουργή δράση του συνοψίζει το παρακάτω παραδοσιακό παραμύθι, περιγράφοντας την περίοπτη θέση του Αγίου και την εκτίμηση που έτρεφε ο λαός στο πρόσωπό του:

Κάποτε οι άγιοι παραξενεύτηκαν που οι πιστοί δεν τους επικαλούνταν τόσο συχνά όσο αυτόν.

Ο Άγιος Κασσιανός μάλιστα παραπονέθηκε στον Θεό που έστειλε αγγέλους να του φέρουν τον Άγιο Νικόλαο. Όμως εκείνος άργησε να πάει, γιατί θαλασσοδέρνονταν για να σώσει ναυαγούς, στη θάλασσα του Μαρμαρά.

Όταν τελικά παρουσιάστηκε, ήταν κατάκοπος και βρεγμένος κι ο Θεός μόλις τον αντίκρισε, είπε στον Άγιο Κασσιανό:

Ο Άγιος Κασσιανός

Ιδού ο λόγος που ο Νικόλαος δέχεται περισσότερες προσευχές και τάματα.

Ο Άγιος Κασσιανός σύμφωνα με τον μύθο, τιμωρήθηκε απ’ τον Θεό να γιορτάζει κάθε τέσσερα χρόνια, στις 29 Φεβρουαρίου, ενώ την εντολή του αυτή, περιγράφει καλύτερα απ’ όλους ο Γεώργιος Βιζυηνός:

Κι’ ἄν δὲν σὲ παύω στὴν στιγμὴ ἀπ’ τὴν Ἁγιωσύνη, μὴ τὸ ’πῇς ἀξιὰ δική σου. Ἁγιότη πὤδωκ’ ὁ λαός, δὲν εἰμπορεῖ οὔτ’ ὁ Θεὸς νὰ τὴν ἐπάρῃ ’πίσου!

Γιὰ τὴν αὐθάδεια πλὴν αὐτή, σοῦ μεταθέτω τὴν γιορτή. Τί ’μέρα σ’ ἔχω δώσει; Φευρουαρίου ’κοσεννιά: ’Σὲ κάθε τέταρτη χρονιά, διὰ νὰ βάλῃς γνώση!”

Κείμενο: Πηνελόπη Ν. Δάλλη

Πηγές:

• https://www.ekriti.gr/

• https://www.iefimerida.gr/

• https://www.infokids.gr

• https://www.travelstories.gr

• https://simeiakairwn.wordpress.com

• https://neaselida.gr