Τα Κάλαντα των Θεοφανείων (Φωτοκάλαντα)
Μικρασιάτικα
Σήμερα είν’ τα φώτα και οι φωτισμοί
και χαρές μεγάλες κι αγιασμοί.
Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό
κάθετ’ η κυρά μας η Παναγιά.
Καλημέρα, καλησπέρα καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά.
Θεοφάνεια στις Κυδωνίες (Αϊβαλί) της Μ.Ασίας, το 1920. Δυο χρόνια πριν το τέλος...
Μαρμαροκολώνα πελεκητή
και τον Αϊ-Γιάννη παρακαλεί.
Αϊ-Γιάννη αφέντη και βαπτιστή
βάφτισε και μένα Θεού παιδί.
Καλημέρα, καλησπέρα καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά.
Δύναμαι και θέλω και προσκυνώ
και τον Κύριο μου παρακαλώ
για να ρίξει δροσιά, δροσιά στη γη.
Να δροστούν οι βρύσες και τα βουνά
να δροστούν οι βρύσες και τα βουνά
να δροστεί κι ο αφέντης με την κυρά.
Καλημέρα, καλησπέρα καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά.
Πόντου (Οινόης)
Από της ερήμου ο Πρόδρομος ήλθε του βαπτίσαι τον Κύριον
Ερουρέμ, ερουρέμ, ερουρερουρέμ, χαίρε Άχραντε.
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρετε, τάξεις των Αγγέλων ευφραίνονται
Θεοφάνεια στο μώλο της Τραπεζούντας, 1917 φωτ. Αρχείον ΕΠΜ
Ερουρέμ, ερουρέμ, ερουρερουρέμ, χαίρε Άχραντε.
Ιορδάνη παύσον τα νάματα, 'ιν' αναδεχθής τον Δεσπότην σου
Ερουρέμ, ερουρέμ, ερουρερουρέμ, χαίρε Άχραντε
Ο Θεός των όλων και Κύριος δώη σας υγεία και χαίρετε
Άγιος, Άγιος, Άγιος υπάρχεις και Κύριος
Λήμνου
Εδώ μας στείλαν’ κι ήρθαμε σε τούτα τα παλάτια, που ‘ναι τα σπίτια δίπατα, κι’ αυλές μαρμαρωμένες.
Τρεις άρχοντες τα φτιάχνανε κι οι τρεις αντρειωμένοι. ‘Πό μέσα με το μάλαμα κι’ από ‘ξω με τ’ ασήμι, κι απάνω από την πόρτα σας αγιόκλημα φυτρώνει
Κάνει σταφύλι ροζακί, κάνει κρασί μοσχάτο κι όσες μανάδες κι αν το πιουν καμιά παιδί δεν κάνει κι αν τό πινε κι η μάνα μας δεν ήθελε ‘α μας κάνει
Στη Λήμνο τα Φώτα, το έθιμο απαιτεί μεταμφίεση και γλέντι (φωτογραφία από: www.limnosfm100.gr)
Σήκω κυρά μου κι άλλαξε να πας ταχιά στα Φώτα, στα Φώτα, στα φωτίσματα και στου Θεού το λόγο
Σήκω κυρά μου κι άνοιξε μην κάνεις τόσο νάζι γιατί παν’ στα μεσάνυχτα μας έκοψε τ’ αγιάζι.
Βγάλε πανέρια κάστανα, πανέρια λεπτοκάρυα, βγάλε και το γλυκό κρασί, κέρνα τα παλικάρια.
Ακόμα δεν τον ήυρηκες τον μάνταλο ν’ ανοίξεις; Να μας κεράσ’ ένα κρασί και πάλι ν’ ασφαλίσεις
Κρήτης
Σήμερα είναι τω Φωτώ που αγιάζουν οι παπάδες και μες στα σπίθια μπαίνουνε και λεν τον Ιορδάνη
Ο Ιωάννης βαπτιστής επέρασε και είπε:
Χαρίσετέ μου τα κλειδιά τα μαργαριταρένια ν’ ανοίξω τον παράδεισο να πιώ νερό δροσάτο, να θέσω να αποκοιμηθώ σε μια μηλιά από κάτω
Εορτασμός των Θεοφανείων στην Κρήτη του 1910 (φωτογραφία από www.cretalive.gr)
Ανήφορος κατήφορος στα τρία πηγαδάκια, κάθουνται τρείς μελαχρινές με τα σγουρά μαλλάκια
Η μια κεντά τον ουρανό κι η άλλη το φεγγάρι κι η τρίτη η ωραιότερη κεντά τον Αϊ Γιάννη.
Ετούτα ειν ’τα κάλαντα που λένε για τα Φώτα, άνοιξε περιστέρα μου τη μαρμαρένια πόρτα.
Και του χρόνου!!!
Σάμου
Ας τονε κα- ας τονε καλαντρίσομε και τούτο, και τούτον τον αφέντη, πο ’χει τσ’ αυλές, πο 'χει τσ’ αυλές μαρμαρωτές, τις πόρτες α- τις πόρτες ατσαλένιες, τους παραστατ’ς ολόχρυσους και μαργαριταρένιους
Σένα σου πρέπει αφέντη μου καρέκλα καρυδένια για ν’ ακουμπάς τη μέση σου τη μαργαριταρένια.
Ἅγια Θεοφάνεια, κατάδυσις Σταυρού και Καθαγιασμὸς τῶν Ὑδάτων στον Λιμένα Τηγανίου, 6/1/1945 (φωτογραφία από σελίδα fb: Τηγάνι-Πυθαγόρειο Σάμου-Αναμνήσεις)
Πολλά είπαμε τ’ αφέντη μας, ας πούμε της κυράς μας:
Σήκω κυρά να στολιστείς να πας στον Αϊ-Γιάννη, βάλε τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι αστήθι και του κοράκου το φτερό βάλτο καμάρας φρύδι.
Πολλά είπαμε και της κυράς ας πούμε και της κόρης:
Αν έχεις κόρη έμορφη γραμματικός τη θέλει αν είναι και γραμματικός πολλά προικιά γυρεύει.
Γυρεύ’ αμπέλια ατρύγητα, χωράφια με τα στάχια, γυρεύει και τη θάλασσα μ’ όλα της τα καράβια.
Πηλίου (Δράκεια)
Σήμερα τα Φώτα και φωτισμός έρχονται στον κόσμο και στολισμός
ο Χριστός μας έρχεται με σκοπό εις τον Ιορδάνη τον ποταμό για να λάβει βάπτισμα δουλικό ζωής αθανάτου παρεκτικό.
Κι ο Χριστός στον Πρόδρομον ομιλεί: Έλα, Ιωάννη παρακαλεί. Άπλωσε με θάρρος και θάρρεψε το Θεό και πλάστη σου βάπτισε.
Θεοφάνεια 1928 στην παραλία του Βόλου (Φωτογραφία από τη σελίδα fb: Η Μαγνησία στο πέρασμα του χρόνου).
Παρευθύς ανοίγει ο ουρανός και Θεός εφάνη τριαδικός. Και το Πνεύμα έρχεται καθαρό ωσάν περιστέρι ολόχρυσο.
Πλούσιοι, άρχοντες και φτωχοί δώσετέ μας δώρα απ’ το πουγκί, δωσετέ μας δώρα και εκλεκτά όπου σας μιλούμε τα θεϊκά έργα του Χριστού μας τα θαυμαστά.
Για να σας χαρίζει χρόνους πολλούς ευτυχείς χαρούμενους και καλούς.
Ιμείς πουλυχρουνούμ' ιδώ κι ο Θιός καλό να σας δώσει, την αύριο την εορτή καλά να την εχαρείτε.
Κύπρου
Παρακαλώ σας δώστε μου θέλημαν ν’αρκινήσω,να πω τα Φωτοκάλαντα να σας τα ιστορήσω.
Τζι αν έσιετε ευχαρίστηση τζιαι θέλ’ η όρεξή σας τα Φωτοκάλαντα να πω στη πόρτα τη δική σας
Μηνύματα χαρούμενα ήρταμε να σας πούμε, πως ο Χριστός βαφτίζεται τζιαι να σας ευχηθούμε.
Πως εν τα Θεοφάνεια ανθρώπου σωτηρίαν, που καθαρίζουν τες ψυσιές από την αμαρτίαν.
Σήμερον ήρτεν ο Χριστός στο άγιο ποτάμι τζιαι ζήτησε να βαφτιστεί από τον Ιωάννην.
Θαύμα μεγάλον έγινεν απού δεν έσιει ταίριν, ανοίξασιν οι ουρανοί τζι εξέβην περιστέριν.
Ήτουν το Πνεύμαν τ’Αγιον για να το μαρτυρήσει πως εβαφτίστην ο Χριστός π’ανατολήν ως δύσην.
Δοξάζουμεν σε βασιλιά με τα θαυμάσιά σου τζιαι προσκυνούμεν Κύριε τα Θεοφάνειά σου.
Ακούστε το Βαγγέλιο που του Χριστού το στομαν, όποιος εν εβαφτίστηκεν χάννει ψυσιήν τζιαι σώμαν.
2η εκδοχή: “Καλημέρα τζιαι τα φώτα τζιαι την πουλουστρίνα πρώτα”
Εις τούντο αρκοντόσπιτον που δείξαν προθυμίαν π’ ακούσασιν τα κάλαντα με τόσην ευθυμίαν.
Δώς τους Θεγέ μου τζιαι Χριστέ τζι αφέντρα Παναγία χρόνια πολλά τζιαι πλούσια να ζιουν με την υγείαν.
Τζιαι του τζαιρού με το καλό να’ ρτούμεν να σας βρούμεν, χαρούμενους καλόκαρδους τα Φώτα να σας πούμεν.
2η εκδοχή:
2η εκδοχή:
Καλημέρα τζιαι τα φώτα τζιαι την πουλουστρίνα πρώτα, να σας πω, πώς εβαπτίστην ο Χριστός με μια άλλην πίστην.
Πάει εις τον Ιωάννην και χωρίς καιρό να χάνει, έμπη μες στον Ιορδάνη, κι εβαπτίσθη μάνι-μάνι.
Θεοφάνεια στην Λάρνακα της Κύπρου (από: https://www.olympia.gr)
Κι απού τ’ ουρανού τα μέρη ήρθεν άσπρον περιστέρι, τ’ Άγιο το Πνεύμαν ήτου πάνω απού την κεφαλήν του.
Κι ο Θεός εμολοήθη και ακούσασιν τα πλήθη κι είπεν τούτος εν’ ο Γιος μου, ο καλός κι αγαπητός μου
Για τα κάλαντα Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς, βλ. στους παρακάτω συνδέσμους αντίστοιχα:
https://mnimesellinismou.com/neoteriellada/-xristougenniatika-kalanda
https://mnimesellinismou.com/neoteriellada/-protoxroniatika-kalanta
Επιμέλεια κειμένου: Πηνελόπη Ν. Δάλλη
