Δήλος, το ιερό νησί: παρελθόν και προοπτικές

Άποψη της Δήλου.

Η Δήλος, βρίσκεται στο νότιο Αιγαίο, περιτριγυρισμένη από τα νησιά των Κυκλάδων, γεγονός που δικαιολογεί την ονομασία τους.(«Δῆλον ἐκυκλώσαντο καὶ οὔνομα Κυκλάδες εἰσὶ»-Διονύσιος Περιηγητής)

Μολονότι ουσιαστικά πρόκειται για μια βραχονησίδα, αποτέλεσε το ιερό νησί της αρχαιότητας («ἧ μὲν ἅπασαι Κυκλάδες, αι νήσων ἱερώταται εἰν ἁλὶ κεῖνται, εὔυμνοι: δῆλος δὲ ἐθέλει τὰ πρῶτα φἐρεσθαι ἐκ Μουσέων...».- Καλλιμαχος ο Κυρηναίος) και μέσα από μια πολυτάραχη πορεία, μας κληροδότησε πλήθος μύθων, μνημείων και ιστορικών στοιχείων.

Τόπος γέννησης του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος, πρωτοκατοικήθηκε το 2500 π.Χ, ενώ τον 15 αι. π.Χ. εγκαταστάθηκαν Μυκηναίοι. Στους αρχαϊκούς και κλασικούς χρόνους, οι Έλληνες, συνέρεαν από παντού για τη λατρεία των δύο θεών. Πολλές πόλεις προσπάθησαν να επιβληθούν, όμως κυριάρχησε η Αθήνα, και ο Πεισίστρατος αποφασίζει την «κάθαρση» του νησιού, απομακρύνοντας τους τάφους γύρω από το ιερό.

Η ιερότητα της Δήλου, την προστάτεψε από λεηλασίες κατά τους Περσικούς πολέμους, και προς αποφυγή μελλοντικών απειλών, ορίστηκε ως έδρα της Δηλιακής Συμμαχίας. Οι εισφορές των πόλεων φυλάσσονταν εκεί, μέχρι τη μετατροπή της Συμμαχίας, σε Αθηναϊκή Ηγεμονία.

Στην έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου, οι Αθηναίοι, αντιμέτωποι όντες με μεγάλο λοιμό, προχωρούν σε δεύτερη κάθαρση, ξεθάβοντας και μεταφέροντας τους νεκρούς, στη Ρήνεια, και απαγορεύοντας γεννήσεις και θανάτους στο νησί, μετατρέποντας τους Δήλειους σε απάτριδες, και αργότερα σε εξόριστους στη Μ. Ασία, όπου κατεσφάγησαν.

Φωτογραφία από τις πρώτες ανασκαφές της Δήλου, τέλος 19ου αι.-αρχή 20ουαι.

Κατόπιν, οικοδόμησαν τρίτο ναό στον Απόλλωνα, και καθιέρωσαν τις Δήλιες γιορτές προς τιμήν του. Μετά το θάνατο του Μ.Αλεξάνδρου, η Δήλος, στασίασε κατά των Αθηνών. Το 314 π.Χ, οι Μακεδόνες, την κήρυξαν ανεξάρτητο θρησκευτικό κέντρο του Κοινού των Νησιωτών, εγκαινιάζοντας μια περίοδο πολυτελούς ανοικοδόμησής της, από τα ελληνιστικά κράτη.

Μετά το 166 π.Χ, οι Ρωμαίοι απάλλαξαν το λιμάνι της Δήλου από δασμούς, προσελκύοντας έτσι επενδύσεις, από πλούσιους επιχειρηματίες.

Η Δήλος εξελίχθηκε σε σπουδαίο εμπορικό κέντρο, με πλήθος κατοίκων και μεγάλη διακίνηση εμπορευμάτων. Η συγκέντρωση πλούτου όμως, και η φιλία Δηλίων και Ρωμαίων, προκάλεσαν τη διπλή λεηλασία του νησιού, από τον βασιλιά των Ποντίων, και τον πειρατή σύμμαχό του, οδηγώντας το, σε παρακμή και εγκατάλειψη.

Στην οδό των λεόντων

Οι ανασκαφές, ξεκίνησαν πολλούς αιώνες αργότερα, και αποκάλυψαν ένα μέρος του μεγαλείου της πόλης. Ο εκτεταμένος και πλούσιος αρχαιολογικός χώρος της Δήλου, καθώς και η εικόνα της ως σπουδαίο μεσογειακό λιμάνι, μπορεί να προσελκύσει το ενδιαφέρον, πλήθους επισκεπτών.

πληροφοριες για την οικια των προσωπειων και το ψηφιδωτο του διονυσου εδω: https://mnimesellinismou.com/arxaiotita/oikeia-prosopeion-psyfidoto-dionysou

Κι όμως, παρότι η θέση της είναι στην καρδιά μιας πολυσύχναστης περιφέρειας, οι επισκέπτες του νησιού είναι αναλογικά ελάχιστοι, κυρίως λόγω των πενιχρών τουριστικών παροχών και της μικρής αξιοποίησης της νήσου.

Η απαγόρευση του Υπουργείου Πολιτισμού για ελλιμενισμό σκαφών και διανυκτέρευση, περιορίζει τις τουριστικές παροχές του νησιού, στην επίδειξη των μνημείων που έχουν ήδη φέρει στο φως οι ανασκαφές. Το μεγάλο κόστος που απαιτείται, προκειμένου οι επισκέπτες να προσεγγίσουν τον αρχαιολογικό χώρο, οι κακές παροχές των λιγοστών σημείων υποδοχής, καθώς και η έλλειψη εναλλακτικών μορφών τουρισμού είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αύξηση της προσέλευσης.

Ο στόχος για συντήρηση και στερέωση των μνημείων της Δήλου, καθώς και για τη γενικότερη ανάδειξη, ανάπλαση και αποκατάσταση των αρχαιολογικών χώρων, δεν συναντάται επαρκώς και χωρίς περαιτέρω χρηματικούς πόρους,είναι αδύνατη η συνέχιση των ανασκαφών, καθώς και η αναστήλωση των υφισταμένων κτηρίων, τα οποία κινδυνεύουν από τη φθορά του χρόνου και των καιρικών συνθηκών, ενώ θα μπορούσαν να αποτελούν μεγάλη πηγή εσόδων, και τεράστιο πόλο έλξης επισκεπτών.

Απαραίτητη προϋπόθεση, η οργάνωση και ο σχεδιασμός προγράμματος μάρκετινγκ, και η συγκρότηση του τουριστικού προϊόντος, για τα οποία ήδη υπάρχει μελέτη από τους σχετικούς φορείς. Η διερεύνηση της δυνητικής ζήτησης τουριστών, και ο επαναπροσδιορισμός των βασικών προτεραιοτήτων στην ανάπτυξη της περιοχής, μπορεί να επιτευχθεί, μέσω κοινών δράσεων,  δημοσίων και  ιδιωτικών φορέων.

Θεατρική παράσταση στο αρχαίο θέατρο της Δήλου το 2016

Για περισσότερο από δύο χιλιετίες, το αρχαίο θέατρο της Δήλου, περιορίστηκε στο ρόλο του αρχαιολογικού χώρου, και λησμονήθηκε ο λόγος για τον οποίο είχε εξ’ αρχής δημιουργηθεί.

Η νέα αρχή έγινε το 2016 με την πραγματοποίηση θεατρικού δρώμενου που συγκέντρωσε το μεγάλο ενδιαφέρον του αναγκαστικά περιορισμένου κοινού, των 150 διαθέσιμων θέσεων, από τις 6.500 του 4ο αι. Η συστηματική επανάχρηση του θεάτρου με επιλεγμένες παραστάσεις, είναι δυνατόν να αποφέρει σταδιακά έσοδα από τις παραστάσεις, που θα εξασφαλίσουν μεγαλύτερη χωρητικότητα, ταχύτερα, και θα επαναφέρουν το χώρο πλησίον της αρχικής του μορφής.

Ένα χρόνο περίπου νωρίτερα, πραγματοποιήθηκε προσπάθεια οικονομικής ενίσχυσης, για την κατασκευή, ενός σύγχρονου, υπόσκαφου και οικολογικού μουσείου στη Δήλο. Ο αρχαιολόγος Π. Χατζηδάκης, είχε ήδη προχωρήσει σε ανασκαφικές τομές, σε περιοχή που δεν εντοπίζονται αρχαία, και η διοργάνωση μεγάλης συναυλίας στο Καλλιμάρμαρο, στάθηκε αρωγός, στην συγκέντρωση οικονομικών πόρων για την υλοποίηση του εγχειρήματος.

Ανάλογες προσπάθειες, θα μπορούσαν να επαναληφθούν, εμπλουτισμένες με οπτικοακουστικές παρουσιάσεις, και ενδεχομένως με θεατρικά δρώμενα, σχετικά με την περίοδο ακμής της νήσου, προσελκύοντας έτσι, το ενδιαφέρον περισσοτέρων επισκεπτών, και παράλληλα συγκεντρώνοντας χρήματα για την σταδιακή ανέγερση του νέου μουσείου.

Μια ακόμα καινοτομία, ήταν η πρόσφατη παρουσίαση της μονόπρακτης όπερας, «Ήρα» στην Αγορά των Ιταλών, στον Αρχαιολογικό χώρο της Δήλου. Ανάλογες πρωτοβουλίες με πρεμιέρες και άλλα δρώμενα, σε αρχαιολογικούς χώρους, κατόπιν άδειας που θα διασφαλίζει την προστασία του χώρου, θα εξασφάλιζαν δημοσιότητα στο πλαίσιο της προβολής, της διαφήμισης, και των δημοσίων σχέσεων, που απαιτούνται για την προώθηση οποιουδήποτε τουριστικού «προϊόντος»

Εκτός από τα ευρήματα στο έδαφος της Δήλου αλλά και γενικότερα στη χώρα,  πολλά παράκτια αρχαία κατάλοιπα, κινητά ευρήματα, καθώς και ναυάγια διαφόρων εποχών, έχουν εντοπιστεί κατόπιν υποβρύχιων ερευνών από καταδυόμενους επιστήμονες σχετικών κλάδων. Η περαιτέρω διερεύνηση θα συμβάλλει στην ολοκλήρωση της υφιστάμενης αρχαιολογικής και ιστορικής εικόνας.

Υποβρύχια έρευνα Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων το 2017, σε παράκτια περιοχή της Δήλου.

Ο υποβρύχιος κόσμος μεταξύ άλλων, θα μπορούσε να προσελκύσει μία μεγάλη ομάδα εναλλακτικού τουρισμού με ενδιαφέρον σε ιστορικούς, πολιτιστικούς, τεχνολογικούς και επιστημονικούς τομείς. Μέρος των αρμοδιοτήτων και των στόχων της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων είναι η οργάνωση ενάλιων μουσείων, η προώθηση, ίδρυση και λειτουργία ενάλιων επισκέψιμων αρχαιολογικών χώρων στους οποίους θα πραγματοποιούνται υποβρύχιες ξεναγήσεις με συνοδευόμενη κατάδυση καθώς θα λειτουργούν ως καταδυτικά πάρκα αποδίδοντας επιπλέον έσοδα για την μελλοντική περαιτέρω αξιοποίησή τους.

Η Δήλος αποτέλεσε κατά την αρχαιότητα, τόπο ιερό, καθώς ο μύθος τη συνέδεσε με τη γέννηση δύο θεών. Κατά τους αρχαϊκούς και κλασικούς χρόνους, το ήδη εδραιωμένο από τους ομηρικούς χρόνους, Απολλώνιο Ιερό, είχε αθρόα προσέλευση προσκυνητών, την οποία και διατήρησε, λιγότερο ή περισσότερο, σε όλη τη μετέπειτα πορεία της.

Με τη μεγάλη οικονομική της άνθηση, κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής κυριαρχίας, η Δήλος, αποτέλεσε το πλέον κοσμοπολίτικο νησί της εποχής. Τα αρχαιολογικά ευρήματα, οι μύθοι και η ιστορία της, την έχουν κατατάξει διαχρονικά σε μια νησιωτική περιοχή μεγάλου αρχαιολογικού, ιστορικού και πολιτισμικού ενδιαφέροντος καθώς και σε ένα από τα μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Τα σημαντικά αρχαϊκά, κλασικά και ελληνιστικά μνημεία που φιλοξενεί, μπορούν με κατάλληλη μελέτη και μέριμνα, να αξιοποιηθούν περαιτέρω ώστε να ανακτήσουν ένα μεγάλο μέρος της αίγλης τους και η «Άδηλος νήσος» να γίνει Δήλος ξανά.

Κείμενο: Πηνελόπη Ν. Δάλλη

Πηγές:

• Περδικάρης Ν, 7/9/18,Η μονόπρακτη όπερα «Ήρα», του Θοδωρή Αμπατζή, στη Δήλο

• Υπουργείο Ανάπτυξης, Οκτ 2003,  Μελέτη τουριστικής ανάπτυξης της περιφέρειας νοτίου αιγαίου, ΕΟΤ,

• Newsroom, CNN Greece 30/5/17, Δήλος: Αρχαίοι θησαυροί του ιερού νησιού στο φως.

• Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, https://www.culture.gr/el/ministry/SitePages/viewyphresia.aspx?iID=1369

• Γαλανοπούλου Ελ, 31/8/16, Παράσταση στο Αρχαίο Θέατρο της Δήλου έπειτα από 2100 χρόνια σιωπής

• Χατζηδάκης Π.Ι, 10.09.05, Δήλος, Πολιτιστική Πύλη του Αρχιπελάγους του Αιγαίου/ Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού

• Χατζηδάκης, Π.Ι., Δήλος. Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτσης – ΟΛΚΟΣ, Αθήνα 2003

• Σύκκα Γ, 12/4/17, Δήλος, πανάκριβη και εγκαταλελειμμένη, Εφημερίδα Καθημερινή

• Εφημερίδα Ναυτεμπορική, 7/7/05, Αλλάζει η ημερομηνία της συναυλίας για την ανέγερση νέου αρχαιολογικού Μουσείου στη Δήλο

• Δήμος Μυκόνου, Το ιερό νησί ΔΗΛΟΣ, γενέτειρα του Απόλλωνα και της Αρτέμιδας

• Υπουργείο Ανάπτυξης, Οκτ 2003,  Μελέτη τουριστικής ανάπτυξης της περιφέρειας νοτίου αιγαίου, ΕΟΤ.

• http://www.mykonosinfo.gr/delosisland/delosislandphotogallery/delosfirstexcavations/index.html

• https://web-greece.gr/destinations/dilos-cyclades/

• https://www.iefimerida.gr/news/340762/dilos-vrethikan-arhaia-kataloipa-nayagia-kai-simantika-kinita-eyrimata-entyposiakes

• https://www.e-mykonos.gr/dilos-rineia-mykonos/