Μελόπιτα Σίφνου, από την αρχαιότητα, μέσω του Βυζαντίου, στο νησί του Τσελεμεντέ!

φωτογραφία από: https://el.wikipedia.org

Οι αρχαίοι Έλληνες αθλητές, πριν τους αγώνες, ακολουθούσαν αυστηρή διατροφή για να διατηρήσουν τη φυσική τους κατάσταση και να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους.

Μετά τις νίκες τους όμως, οι ολυμπιονίκες, του πεντάθλου, πανηγύριζαν με μπόλικο κρασί, αλλά και ικανοποιώντας την πείνα τους με ένα είδος γλυκιάς τυρόπιτας για την παρασκευή της οποίας αναμείγνυαν μέλι, μαλακό τυρί και αλεσμένο σιτάρι και την έψηναν.Η τυρόπιτα αυτή, παρότι είχε συνδεθεί με τη λήξη των ολυμπιακών αγώνων, αποτελούσε σύνηθες γιορτινό έδεσμα που φτιάχνονταν σε διάφορες χαρούμενες περιστάσεις και ιδιαιτέρως στους γάμους, ενώ υπήρχε και η πίτα που οι αρχαίοι ονόμαζαν “άμης” που περιείχε και αυγά (κατά τον Αριστοφάνη: ἄμης, ητος, ὁ, εἶδος πλακοῦντος μετὰ γάλακτος).

Ο πατέρας της γαστρονομίας Αρχέστρατος, στο έργο του Ηδυπάθεια (ή Γαστρονομία ή Δειπνολογία) που χρονολογείται στα μέσα 4ου αι. π.Χ, και το οποίο έγραψε με κωμική διάθεση σε ποιητικό εξάμετρο και διασώζεται στο κείμενο των Δειπνοσοφιστών του Αθήναιου(2ος αι. μ.Χ.).

φωτογραφία από: https://www.archaiologia.gr/

Μεταξύ των συνταγών που αναφέρει, μιλά και για τον γλυκό πλακούντα που αποτελούνταν από διάφορα επίπεδα ζύμης γεμισμένα με μέλι και μαλακό τυρί, και συνοδεύονταν από κρασί, συμπληρώνοντας πως η διαφορά του από άλλα ανάλογα εδέσματα, συνίσταται στη χρήση του αττικού μελιού που απογειώνει τη γεύση.

Η συνταγή όπως σχεδόν όλες οι παραδόσεις της αρχαιότητας, πέρασε από τους Έλληνες στη βυζαντινή παράδοση όπου οι μελόπιτες ήταν πολύ αγαπητές και φτιάχνονταν αρχικά χωρίς τυρί, από ένα μείγμα μελιού και αλεύρων, όμως στη συνέχεια εξελίχθηκαν αποτελώντας τους προγόνους πολλών γνωστών γλυκών που φτιάχνουμε μέχρι και σήμερα.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας και οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς (Μ.Βασίλειος, Κλήμης Αλεξανδρεύς, Χρυσόστομος κ.λπ.) βέβαια, συχνά απέτρεπαν τους πιστούς να μην είναι “κοιλιόδουλοι” και να περιορίσουν την κατανάλωση "μελίπηκτων" (ή "μελιτηρών" ή "μελωμάτων", δηλ. τροφών που περιέχουν μέλι), που τους ωθούν στις υλικές απολαύσεις.

Ο Σιφνιός, θρυλικός αρχιμάγειρας Νικόλαος Τσελεμεντές (1878-1958) του οποίου το όνομα αποτελεί πλέον συνώνυμο των οδηγών μαγειρικής. (φωτογραφία από: https://elculture.gr)

Μία από τις πλησιέστερες συνταγές σ’ αυτήν της αρχαιότητας συναντάται στο “νησί της γαστρονομίας”, τη Σίφνο, πατρίδα του θρυλικού αρχιμάγειρα Νίκου Τσελεμεντέ, ο οποίος έγραψε τη δική του ιστορία στην ελληνική κουζίνα και κατάφερε με τις συνταγές του να βρει θέση σε κάθε ελληνικό σπίτι.

Τον “απόγονο” της αρχαίας συνταγής, στη Σίφνο ονομάζουν μελόπιτα και πλέον την φτιάχνουν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, αλλά σύμφωνα με την παράδοση κανονικά φτιάχνεται το Μ. Σάββατο μετά από την νηστεία της Σαρακοστής ώστε να καταναλωθεί τις μέρες της Λαμπροβδομάδας.

Η παρασκευή της, όπως και οι περισσότερες αρχαϊκής προέλευσης συνταγές, είναι απλή και εύκολη, ενώ όπως και όλες οι συνταγές φτιάχνεται με διάφορες παραλλαγές αναλόγως εμπνεύσεως, συνηθειών της περιοχής, ή/και προτιμήσεων της κάθε οικογένειας.

Μία από τις συνηθέστερες συνταγές σιφναίικης μελόπιτας (ή μελόπιτθα όπως συχνά την αποκαλούν οι ντόπιοι) πάντως, είναι η εξής:

φωτογραφία από: https://www.gourmed.gr/

Υλικά

Ένα κιλό ανθότυρο ή φρέσκια ανάλατη μυζήθρα

300 γραμ. μέλι (κατά προτίμηση θυμαρίσιο)

100 γραμ. ζάχαρη (κρυσταλλική)

6 μεγάλα αυγά (ή 7 μικρότερα)

Τρεις κουτ. σούπας αλεύρι (για όλες τις χρήσεις ή σιμιγδάλι αν προτιμάτε)

Μία κουτ. σούπας αγελαδινό βούτυρο

φωτογραφία από: https://funkycook.gr

μία βανίλια (προαιρετικά)

λίγο ξύσμα λεμονιού (προαιρετικά)

Για το σερβίρισμα:

Μέλι (ή μαρμελάδα αν προτιμάμε)

Κανέλα

ξύσμα κάποιου εσπεριδοειδούς (προαιρετικά)

λίγο σουσάμι ή τριμμένοι ξηροί καρποί (προαιρετικά)

φωτογραφία από: https://www.oikalyteres-syntages.gr

Εκτέλεση

Σε ένα μεγάλο δοχείο, θρυμματίζουμε το ανθότυρο και με ένα σύρμα το ανακατεύουμε καλά με το μέλι, τη ζάχαρη και τα ήδη χτυπημένα αυγά (αν θέλουμε και τα προαιρετικά υλικά της συνταγής), ώσπου το μείγμα να γίνει ομοιογενές και λείο. Παράλληλα προθερμαίνουμε τον φούρνο μας στους 170-180 βαθμούς, βουτυρώνουμε και πασπαλίζουμε με αλεύρι ή σιμιγδάλι ένα ταψί (22-32 cm) και αδειάζουμε μέσα το μείγμα μας.

Ψήνουμε στους 180-200 βαθμούς ώσπου να ξεκολλήσει η πίτα μας από τα τοιχώματα του ταψιού, να φουσκώσει, και ροδίσει η επιφάνειά της (περίπου 45-50 λεπτά, όμως προσοχή να μην παραψηθεί).

Βγάζουμε την πίτα από τον φούρνο, ρίχνουμε στην επιφάνειά της λίγο μέλι και κανέλα (αν θέλουμε και τα προαιρετικά υλικά της συνταγής), και την αφήνουμε για λίγο να κρυώσει. Έπειτα την χαράζουμε σε κομμάτια και τη σερβίρουμε.

Πηγές:

φωτογραφία από: https://www.kopiaste.info/2019/02/melopita-sifna-iki/

• Φλασελιέρ Ρομπέρτο, Ο Δημόσιος και ιδιωτικός βίος των αρχαίων Ελλήνων, μτφ. Γ. Βανδώρος, Εκδ. Παπαδήμας, 2007.

• "Η διατροφή των Βυζαντινών", Ιωάννα Κομνηνού (από users.sch.gr)

• https://funkycook.gr/melopita-sifnou/

• https://www.iefimerida.gr/news/396367/ki-omos-oi-arhaioi-ellines-etrogan-cheesecake-ayti-einai-i-syntagi-toys-eikones

• https://exploringgreece.tv/destinations/melopita-to-glyko-poy-den-prepei-na-chaseis-sti-sifno-tis-gastronomias/17383/

• https://www.olivemagazine.gr/recipe/melopites-sifnou/

φωτογραφία εξωφύλλου από: https://funkycook.gr