Σουμάδα, το ποτό της ευτυχίας!

Η σουμάδα είναι ένα παραδοσιακό ρόφημα που οι Έλληνες σερβίρουν σε κάθε χαρούμενη συγκυρία, κυρίως σε αρραβώνες και γάμους, αλλά και σε διάφορες άλλες περιστάσεις, ενώ η ευχή “και στις σουμάδες σου” είναι ανάλογη των ευχών “και στις χαρές σου”, ‘και στα δικά σου”.

Για τους Πόντιους η λέξη “σουμάδεμαν” σημαίνει αρραβώνες και το σερβίρισμα του ποτού αυτού στους καλεσμένους ήταν το πρώτο πράγμα που έκαναν μετά από τη συζήτηση των οικογενειών σχετικά με το «σουμάδεμαν και το σουμαδεμέντι». Ακόμα και η αλλαγή των δαχτυλιδιών από τον παπά, έπονταν του σερβιρίσματος της σουμάδας, με την χαρακτηριστική φράση «χωρίς παπάν σουμάδ’ κι έτον» (δηλαδή, χωρίς παπά δεν γίνονται αρραβώνες).

Με ισχυρές μικρασιάτικες καταβολές και από τα παράλια της Ιωνίας, σήμερα σερβίρεται κυρίως στα ελληνικά νησιά, και ιδιαιτέρως στη Χίο, στην Κρήτη, στη Νίσυρο, στη Σίφνο, στην Άνδρο, στα Κύθηρα και στη Λευκάδα.

Η σουμάδα λέγεται επίσης αμυγδαλόπομα και στην αρχαιότητα ήταν γνωστή ως θιάσιον ή θιάσον ενώ στους βυζαντινούς χρόνους ως θασόρροφον (από τη λέξη αθάσια που σημαίνει αμύγδαλα).

Η αρωματικότατη σουμάδα, με το έντονο άρωμα του αμύγδαλου, είναι πολύ δροσιστική το καλοκαίρι με μπόλικα παγάκια, αλλά και απολαυστική τον χειμώνα, ζεστή με λίγη κανέλα.

Στη Χίο προτιμούν να την φτιάχνουν από πικραμύγδαλα, και στα Επτάνησα τη συνοδεύουν με παξιμαδάκι κόλιαντρου, ενώ σε πολλά μοναστήρια περιλαμβάνεται στα συμβολικά κεράσματα για το καλωσόρισμα των επισκεπτών.

Στη Μυτιλήνη την απολαμβάνουν και το χειμώνα, ζεστή με πασπαλισμένη κανέλα, ενώ η Λευκάδα, η Χίος, η Νίσυρος και η Άνδρος είναι μερικά από τα νησιά στα οποία η σουμάδα αποτελεί ένα από τα βασικά τοπικά προϊόντα στα τουριστικά καταστήματα.

Παρότι η συνταγή ήταν γνωστή και νωρίτερα, άρχισε να γίνεται δημοφιλής στην κυρίως Ελλάδα, μετά την μικρασιατική καταστροφή, και αποκτώντας γρήγορα πολλούς φίλους, έφτασε την εποχή του μεσοπολέμου να θεωρείται το κατ’ εξοχήν ευγενικό και φινετσάτο αναψυκτικό, που προτιμούσαν οι κυρίες της εποχής, ενώ ακόμα και στις μέρες μας, αρκετά ξενοδοχεία επιλέγουν την σουμάδα για να προσφέρουν ως ποτό καλωσορίσματος στους ενοίκους.

Η σουμάδα συνδέεται στενά με τη χαρά και το γάμο όχι μόνο εξαιτίας του λευκού της χρώματος αλλά και λόγω του συμβολισμού του κύριου συστατικού της του αμυγδάλου, που από την αρχαιότητα αποτελούσε σύμβολο γονιμότητας. Ανάλογο συμβολισμό έχουμε και στο έθιμο του κουφέτου που επίσης συνοδεύει τις χαρές των αρραβώνων, του γάμου και της βάπτισης, και επίσης περιέχει αμύγδαλο με λευκή επίστρωση γλάσου.

Η αδιάλυτη σουμάδα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως υλικό στη ζαχαροπλαστική, δίνοντας πλούσιο άρωμα αμυγδάλου. Σε κέικ, κουλουράκια και σιρόπια για παντεσπάνια, μπορούμε να προσθέσουμε μέχρι 60 γρ. Μπορεί επίσης (σε μικρή ποσότητα καθώς το άρωμά της είναι πολύ δυνατό), να προστεθεί σε κρέμες και γαλακτώδη γλυκά (μους, πανακότα, κρεμ μπριλέ κ.ά) και σε ό,τι περιέχει σοκολάτα ή πραλίνα καθώς το άρωμα αμυγδάλου τους ταιριάζει πολύ.

Η συνταγή που ακολουθεί ανήκει στον κ. Αντώνη Γιαλελάκη, από τη Νεάπολη Λασιθίου, ο οποίος στο εργαστήρι του στον τόπο καταγωγής του, φτιάχνει διάφορα προϊόντα από αμύγδαλο ενισχύοντας έτσι την τοπική παραγωγή. Όσους παλιούς ρώτησε για τη συνταγή, αρνήθηκαν να τη μοιραστούν μαζί του κρατώντας την μυστικό επτασφράγιστο, ώσπου βρέθηκε στον δρόμο του ο Ευάγγελος Σκοντινάκης. Η συνταγή που είχε ερχόταν από τα τέλη του 19ου αιώνα, και συγκεκριμένα απ΄τον πρώτο καφετζή του καφενείου “Κέντρον” και είχε μεταδοθεί από στόμα σε στόμα στις επόμενες γενιές, φτάνοντας και στον ίδιο, που όντας πολύ ηλικιωμένος, θέλησε να τη μοιραστεί λέγοντάς του τα εξής:

Παρασκευή παραδοσιακής Μεραμπελλιώτικης Σουμάδας στο Δήμο Νεάπολης Κρήτης Σουμάδα.

“Να μη χαθούνε τα παλαιηνά. Να τήνε λες σε όλον τον κόσμο, η σουμάδα είναι ξεχασμένη, προσπάθησε να τήνε ανεπιάσεις πάλι”

Ο κ. Γιαλελάκης μετέτρεψε τις μονάδες μέτρησης των υλικών από δράμια σε γραμμάρια, φτάνοντας στο συμπέρασμα πως “η αναλογία είναι ένα-επτά-δέκα, ένα μέρος αμύγδαλα, επτά ζάχαρη και 10 λίτρα νερό.

ΣΥΝΤΑΓΗ

Υλικά

• 640 γραμμάρια αμύγδαλα

• 5 πικραμύγδαλα

• 4,5 κιλά ζάχαρη

• 5 λίτρα νερό

• λίγο ανθόνερο (προαιρετικά)

Εκτέλεση: 

Ζεματίζουμε τα αμύγδαλα σε καυτό νερό, για να τα λευκάνουμε και ενώ είναι ακόμη ζεστά, βγάζουμε τη φλούδα τους. Τα βάζουμε σ’ ένα γουδί και τα χτυπάμε αρκετή ώρα, ώσπου να γίνουν πολτός. Εναλλακτικά μπορούμε να τα βάλουμε στο μπλέντερ προσθέτοντας λίγο νερό.

Κατόπιν βάζουμε τον πολτό σε ένα τουλπάνι, προσθέτουμε το νερό και σουρώνουμε σε μεγάλη κατσαρόλα στύβοντας καλά.

Βάζουμε την κατσαρόλα στη φωτιά και προσθέτουμε όλη τη ζάχαρη ανακατεύοντας ασταμάτητα για αρκετή ώρα, και με μεγάλη προσοχή κατά τη διάρκεια του βρασμού, καθώς το μείγμα φουσκώνει ξαφνικά, όπως το γάλα.

Όταν το μείγμα μας αρχίσει να μοιάζει με σιρόπι, το κατεβάζουμε απ’ τη φωτιά, το αφήνουμε να κρυώσει και προσθέτουμε το ανθόνερο. Κι αφού κρυώσει εντελώς η σουμάδα μας, την βάζουμε σε μπουκάλι ή κανάτα με καπάκι, και τη διατηρούμε στο ψυγείο.

Η ποσότητα του ανθόνερου και του πικραμύγδαλου, εξαρτάται από τα γούστα και τις συνήθειες του καθενός.

Δεδομένου πως το κύριο συστατικό της σουμάδας είναι το γάλα αμυγδάλου, και δεν περιέχει συντηρητικά, πρέπει να διατηρείται πάντα στο ψυγείο. Περιέχει πολλά θρεπτικά συστατικά και είναι κατάλληλη για όσους έχουν δυσανεξία στη λακτόζη.

Στο σερβίρισμα, βάζουμε σ’ ένα ποτήρι 1-2 δάχτυλα απ’ το σιρόπι μας, και το αραιώνουμε με νερό, ενώ αν μας φανεί πολύ γλυκιά μπορούμε να προσθέσουμε μερικές σταγόνες λεμόνι (ανάλογα με το γούστο μας).

Κείμενο Πηνελόπη Ν. Δάλλη

ΠΗΓΕΣ

• Ιστοσελίδα Mikrasiatis.gr

• "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια" τομ.ΚΒ΄

• Ανδρέας Ασλανίδης, bambakia.gr

• Proionta-tis-fisis.com

• Ogamos.com

• para-kelsoscooks.blogspot.com