Πασχαλινά αυγά, ιστορία και βαφές της φύσης
Το αυγό αποτελούσε σύμβολο του θανάτου και της νέας ζωής, σε διάφορους λαούς, από τους πανάρχαιους χρόνους, ενώ συσχετίζεται με την εποχή της Άνοιξης που η φύση αναγεννάται.
Οι αρχαίοι Έλληνες, αντάλλασσαν αυγά ως δώρα σε διάφορες εαρινές εορτές τους ενώ κάποια παγανιστικά έθιμα συσχετίζουν το αυγό με την εμφάνιση της ζωής στη γη.
Συνήθιζαν δε, να αποθέτουν αυγά στα χέρια των ειδωλίων του θεού Διονύσου, ως σύμβολα αναγέννησης και γονιμότητας, ενώ σύμφωνα με τη μυθολογία, όταν ο Δίας ενώθηκε με τη Λήδα, αυτή γέννησε ένα αυγό που από μέσα του εμφανίστηκαν οι Διόσκουροι.
Από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, τα αυγά απετέλεσαν για τους πιστούς, σύμβολα της Ανάστασής Του. Ο τάφος Του ήταν ερμητικά κλειστός, όπως και το περίβλημα του αυγού και το κόκκινο χρώμα συμβολίζει το αίμα Του, που έτρεχε από το μέτωπό Του εξαιτίας του ακάνθινου στεφανιού, αλλά και από τη γενικότερη κακοποίησή του έως και την αποκορύφωση του Θείου Πάθους, τη Σταύρωση.
Από τους βυζαντινούς χρόνους, βάφονταν κόκκινα αυγά που οι πιστοί αντάλλασσαν μεταξύ τους ως πασχαλινά δώρα, ενώ ο Μ. Κωνσταντίνος και η μητέρα του η Αγία Ελένη, τσούγκριζαν κόκκινα αυγά στην επίσημη τελετή της Κυριακής του Πάσχα με τους καλεσμένους τους πριν απ’ το γεύμα.
Η παράδοση απαιτεί τα αυγά που θα τσουγκρίσουμε μετά την Ανάσταση, να βάφονται τη Μεγάλη Πέμπτη, καθώς αυτή είναι η μέρα που ο Χριστός μετά την προσφορά του σώματος και του αίματός Του, θα προχωρήσει στη μεγάλη θυσία.
Στις μέρες μας, τα χρώματα των αυγών έχουν αρκετά μεγάλη ποικιλία, στο παρελθόν όμως οι νοικοκυρές ανά την Ελλάδα, έβαφαν τα αυγά σε διάφορες αποχρώσεις του κόκκινου, για να υπηρετήσουν τόσο τους συμβολισμούς, όσο και τις παραδόσεις αιώνων.
Υπάρχουν διάφορες εκδοχές και παραδόσεις σχετικά με την επικράτηση του εθίμου των κόκκινων αυγών.
Σύμφωνα με μία δοξασία, τα αυγά βάφτηκαν κόκκινα από τα δάκρυα της Παναγίας που τα κρατούσε προκειμένου να τα προσφέρει στους φρουρούς παρακαλώντας τους να μη βασανίσουν τον γιο της.
Σύμφωνα με μιαν άλλη, όταν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Τιβέριος, άκουσε από το στόμα της Μαρίας της Μαγδαληνής πως ο Χριστός αναστήθηκε, είπε:
«Όσο κόκκινο είναι τούτο το αυγό, άλλο τόσο αναστήθηκε κι ο Ιησούς»
μα πριν τελειώσει καλά-καλά τη φράση του, το αυγό πήρε ένα ζωηρό κατακόκκινο χρώμα.
Όπως και να ξεκίνησε το έθιμο, πάντως, το Πάσχα απαιτεί χρωματιστά αυγά. Οι χημικές βαφές που χρησιμοποιούμε στις μέρες μας, δεν ήταν στη διάθεση των νοικοκυρών στις παλιές εποχές, αλλά ούτε και τους ήταν απαραίτητες.
Τα αυγά βάφονταν σε διάφορα χρώματα και σχέδια καθώς η φύση έχει πληθώρα υλικών, που αξιοποιούνταν για τον σκοπό αυτόν, ενώ τα τελευταία χρόνια, οι οικολογικές μέθοδοι αυτές, που μας προφυλάσσουν απ’ την τοξικότητα των χημικών βαφών του εμπορίου, κερδίζουν όλο και περισσότερους οπαδούς.
Σήμερα έχουμε τη γνώση και την δυνατότητα να διαλέξουμε ή να συνδυάσουμε την γνώση του παρελθόντος. Στα χρόνια τα παλιά πάντως τον τρόπο βαφής των αυγών, καθόριζαν οι συνήθειες της κάθε περιοχής και η τοπική παραγωγή της, έτσι τα αυγά πάνω-κάτω βάφονταν με τα ίδια υλικά και μικρές διαφορές είχαν μεταξύ τους.
Συμβουλές προετοιμασίας αυγών
Όπως κι αν θέλουμε να τα χρωματίσουμε, θα πρέπει να αφήσουμε για αρκετές ώρες τα αυγά μας εκτός ψυγείου για να μην σπάσουν κατά το βράσιμο, με την απότομη αλλαγή θερμοκρασίας.
Πλένουμε τα αυγά πολύ προσεκτικά και με απαλές κινήσεις.
Τοποθετούμε μονάχα μία σειρά από αυγά, στο σκεύος που θα χρησιμοποιήσουμε (όχι το ένα πάνω στο άλλο). Αφού τα βγάλουμε επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία με την επόμενη σειρά.
Τα αυγά πρέπει να καλύπτονται εντελώς με τη βαφή.
Ο χρόνος βρασίματος συνήθως είναι 10 λεπτά (αναλόγως πόσο σφιχτά θέλουμε τα αυγά μας). Βράζουμε σε σιγανή φωτιά και ξεκινάμε να μετράμε από την ώρα που αρχίζει ο βρασμός. Απομακρύνουμε τα αυγά απ’ το καυτό νερό αφού ολοκληρωθεί ο χρόνος της επιλογής μας.
Το χρώμα που παίρνουν τα αυγά με τον τρόπο αυτόν, μπορεί να κυμανθεί από απαλή, έως και πολύ σκούρα απόχρωση, ανάλογα με την ποσότητα των υλικών που θα χρησιμοποιηθούν, το φυσικό χρώμα των αυγών, και από την ώρα που θα μείνουν μέσα στο διάλυμα.
Εάν θέλουμε απαλές αποχρώσεις, θα πρέπει οπωσδήποτε να διαλέξουμε άσπρα αυγά.
Να θυμάστε πως η φυσική βαφή αυγών χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να τα χρωματίσει απ’ ότι η χημική και να έχετε υπομονή για να το δείτε να συμβαίνει. Μπορεί να χρειαστεί να αφήσουμε τα αυγά μας αρκετές ώρες μέσα στο διάλυμα ώσπου να πετύχουμε την επιθυμητή απόχρωση. Εάν η θερμοκρασία του δωματίου μας είναι υψηλή, και τα αυγά κινδυνεύουν να αλλοιωθούν, μπορούμε να τα βάλουμε σε ένα δοχείο με καπάκι στο ψυγείο για να μείνουν περισσότερη ώρα στο διάλυμα.
Όταν τελειώσουμε με το βάψιμο και τα αυγά μας έχουν ήδη κρυώσει και στεγνώσει, βάζουμε λίγο λάδι σε ένα πανάκι και τα αλείφουμε προσεκτικά ώστε να γίνουν γυαλιστερά.
Μην ξεχνάτε ότι τα βρασμένα αυγά πρέπει να διατηρούνται στο ψυγείο, διαφορετικά πολύ σύντομα δεν θα μπορούν να καταναλωθούν.
Οι περισσότερο δημοφιλείς φυσικές μέθοδοι βαφής αυγών όπως τις ξέρουμε από τις γιαγιάδες μας, κι αυτές απ’ τις δικές τους, είναι οι εξής:
Κόκκινα Κρεμμυδόφυλλα (πορτοκαλί έως σκούρο κεραμιδί)
Αποτέλεσμα με κρεμμυδόφυλλα
Το βάψιμο με κρεμμυδόφυλλα ήταν ο αγαπημένος τρόπος των νοικοκυρών του Πόντου:
Ομοιόμορφα βαμμένα αυγά:
Σε μία κατσαρόλα βάζουμε αρκετά κρεμμυδόφυλλα (από ξερά κρεμμύδια), με νερό που να τα σκεπάζει. Βράζουμε για περίπου 20 λεπτά και τα αφήνουμε όλη νύχτα μέσα στο νερό αυτό (όσο περισσότερες ώρες, τόσο πιο σκούρο το αποτέλεσμα).
Το πρωί τοποθετούμε μέσα τα αυγά, λίγο ξύδι, και ανάβουμε το μάτι. Μετράμε 10 περίπου λεπτά από τη στιγμή που θα αρχίσουν να βράζουν. Βγάζουμε τα αυγά και τα αφήνουμε να κρυώσουν. Εάν θέλουμε πιο σκούρο χρώμα απ’ αυτό που πετύχαμε ήδη, αφήνουμε τα αυγά στο κρεμμυδόνερο, ώσπου να φτάσουν στο χρώμα που επιθυμούμε. Τα γυαλίζουμε με τον τρόπο που είπαμε παραπάνω.
Αποτέλεσμα με κυματισμούς και αφηρημένα σχέδια:
Αποτέλεσμα με βράσιμο σε διάφορα λαχανικά και εκ των υστέρων αφαίρεση χρώματος με μαχαιράκι
Τυλίγουμε ένα-ένα τα αυγά μας με φλούδες από κόκκινα κρεμμύδια. Όσο μικρότερα είναι τα κομμάτια απ’ τις φλούδες, τόσο περισσότερα θα είναι τα “κύματα” και οι αποχρώσεις που θα δημιουργηθούν στον χρωματισμό τους. Στερεώνουμε τις φλούδες πάνω στο αυγό τυλίγοντάς τα σε μια γάζα ή τούλι ή ακόμα ευκολότερα σε ένα παλιό καλσόν, κάνοντας κόμπους πάνω από κάθε αυγό που μπαίνει στο μπατζάκι (στο τέλος μοιάζει με αρμαθιά από λουκάνικα).
Σε μία κατσαρόλα, βάζουμε νερό και τρεις κουταλιές σούπας ξύδι, τοποθετούμε τα αυγά, και τα αφήνουμε να βράσουν (όπως είπαμε παραπάνω). Έπειτα αφαιρούμε τις γάζες και τα κρεμμυδόφυλλα, και γυαλίζουμε όπως είπαμε παραπάνω.
(Εάν επιθυμούμε κίτρινο χρώμα στα αυγά μας, χρησιμοποιούμε φλούδες από κίτρινα κρεμμύδια).
Παντζάρια για αποχρώσεις από ροζ έως βαθύ κόκκινο:
Βάζουμε σε μία μέτρια κατσαρόλα νερό, 4 φλυτζάνια καθαρισμένη και κομμένη ρίζα παντζαριού, και 2 κουταλιές της σούπας ξύδι και λίγο αλάτι, και τα βράζουμε για περίπου μισή ώρα και τα αφήνουμε για αρκετές ώρες να σταθούν. Έπειτα σουρώνουμε το νερό που πλέον αποτελεί τη βαφή μας, και το βάζουμε να βράσει μαζί με τα αυγά που έχουμε προετοιμάσει όπως είπαμε παραπάνω. Κατεβάζουμε απ’ τη φωτιά και αφήνουμε τα αυγά να μείνουν στη βαφή έως ότου αποκτήσουν το επιθυμητό χρώμα. Όσο νωρίτερα τα βγάλουμε, τόσο πιο αχνό θα είναι το χρώμα τους. Εάν τα αφήσουμε αρκετή ώρα, το χρώμα που θα αποκτήσουν θα είναι το κλασικό κόκκινο χρώμα. Φοράμε γάντια και προσέχουμε να μην λερωθούμε γιατί ο λεκές απ’ το παντζάρι δεν καθαρίζει εύκολα.
Αυγά με σχέδια από φύλλα
Εάν θέλουμε να το δυσκολέψουμε λίγο, είτε βάψουμε με κρεμμυδόφυλλα, είτε με παντζάρια, διαλέγουμε αυγά άσπρου χρώματος και πριν τα βάλουμε στην κατσαρόλα, τοποθετούμε στο καθένα απ’ αυτά, ένα απλωμένο λουλουδάκι ή φυλλαράκι μαϊντανού, ματζουράνας, αρμπαρόριζας (ή άλλο που να έχει κατά προτίμηση ψιλές εγκοπές), και τα τύλιγουμε με τούλι, γάζα (ή στο καλσόν όπως παραπάνω). Συνεχίζουμε με τον βρασμό, το κρύωμα και το γυάλισμα όπως περιγράφεται παραπάνω. Όταν βγάλουμε τα αυγά και αφαιρέσουμε τα φυλλαράκια, θα έχει μείνει άσπρο το σχήμα του φύλλου πάνω στο αυγό καθώς αυτό το σημείο δεν θα έχει βαφτεί. Εάν θέλουμε μπορούμε να βάλουμε τα αυγά μας σε ένα άλλο χρώμα για λίγη ώρα, και το αποτύπωμα του φύλλου δεν θα είναι άσπρο, αλλά ένα άλλο (πολλούς τόνους απαλότερο βέβαια απ’ το βασικό).
Οι πιο υπομονετικοί “καλλιτέχνες” μπορούν μετά το βάψιμο να “ξύσουν” το αυγό σε διάφορα σημεία ώστε να δημιουργήσουν σχέδια της αρεσκείας τους.
Αυγά σε αποχρώσεις μπλε, κίτρινες ή πράσινες
Αποτέλεσμα με κρεμμυδόφυλλα, σπανάκι και χαρτοπετσέτα σε άσπρα αυγά.
Εάν θέλουμε τα αυγά μας να έχουν μεγαλύτερη ποικιλία στα χρώματα, εκτός των παραδοσιακών αποχρώσεων του κόκκινου, ακολουθούμε τη διαδικασία όπως περιγράφεται παραπάνω, αλλά θα πρέπει αντικαταστήσουμε τα κρεμμυδόφυλλα ή τα παντζάρια με κόκκινο λάχανο για μπλε αυγά ή σπανάκι για πράσινα (με λιγότερο νερό αν πρόκειται για σπανάκι όμως). Εναλλακτικά για πράσινο χρώμα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε φλούδες από πράσινο μήλο.
Κίτρινο χρώμα μπορούμε να πετύχουμε με κουρκουμά ή με φλούδες κίτρινου μήλου, ενώ το μωβ λάχανο, οι ανθοί της βιολέτας, τα μύρτιλλα, η πάπρικα, ο καφές και τα μούρα βγάζουν αποχρώσεις ανάλογες με το χρώμα τους.
Αυγά με πολύχρωμα σχεδιάκια
Ένα πολύ όμορφο και εύκολο μυστικό για αυγά με σχεδιάκια για μεγαλύτερη ποικιλία είναι και το εξής:
Αποτέλεσμα με χρώμα μόνο από κρεμμυδόφυλλα σε σκούρα αυγά, και προσθήκη κομματιών χαρτοπετσέτας
Σε ένα μπολάκι χτυπάμε το ασπράδι από ένα αυγό. Βράζουμε μερικά αυγά (με χρώμα ή και άσπρα), τα κρυώνουμε και αλείφουμε τα σημεία που μας ενδιαφέρουν με το χτυπημένο ασπράδι. Κόβουμε χρωματιστά σχέδια από διάφορες χαρτοπετσέτες, και τα κολλάμε πάνω στο αυγό. Δεν πρόκειται να ξεκολλήσουν ποτέ. Βάζουμε τα “παρδαλά” αυγά μας ανάμεσα στα μονόχρωμα, δίνοντας έτσι μια πιο παιχνιδιάρικη νότα.
Κατά τον ίδιο τρόπο, μπορούμε να κολλήσουμε ένα μόνο σχεδιάκι πάνω στα ήδη βαμμένα αυγά μας, αντικαθιστώντας το συνηθισμένο αυτοκόλλητο. Το σχέδιο απ’ τη χαρτοπετσέτα δείχνει πολύ πιο φυσικό, καθώς είναι εντελώς ματ, και σε αντίθεση με τα αυτοκόλλητα, εφαρμόζει τέλεια.
Καλή επιτυχία και Καλό Πάσχα!
Κείμενο: Πηνελόπη Ν. Δάλλη
Πηγές:
PontosNews.gr
Mamapeinao.gr
clickatlife.gr
Proionta-tis-fisis.com
Τaxidromos24.com
