Σοφία Βέμπο, η τραγουδίστρια της Νίκης!
Η σπουδαια ερμηνευτρια & ηθοποιος Σοφία Βέμπο(Εφη Μπεμπου), υπήρξε κορυφαία Ελληνίδα ερμηνεύτρια και ηθοποιός με καλλιτεχνική πορεία που εκτείνεται από το Μεσοπόλεμο έως τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.
Χαρακτηρίστηκε ως "Τραγουδίστρια της Νίκης", αφού το όνομά της ταυτίστηκε με την περίοδο του Ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940, εξαιτίας των εθνικών τραγουδιών που ερμήνευσε κατά τη διάρκειά του.
Το όνομα Βέμπο που αποτελούσε παράφραση του πραγματικού της (Μπέμπου), επέλεξε η ίδια να το κρατήσει επειδή έτσι είχε συνηθιστεί να την αποκαλεί από λάθος το κοινό της.
Έκανε μάλιστα και τις απαραίτητες νομικές διαδικασίες για να μην είναι απλά το καλλιτεχνικό, αλλά το κανονικό της επώνυμο.
Στίχοι: Μίμης Τραϊφόρος & Γιώργος Γιαννακόπουλος Μουσική: Ιωσήφ Ριτσιάρδης
Γεννήθηκε στην Καλλίπολη της Ανατολικής Θράκης, όπου και είχε εγκατασταθεί δουλεύοντας ως καπνεργάτης ο πατέρας της, Αθανάσιος Μπέμπος, με καταγωγή από την Τσαριτσάνη.
Το 1912 η οικογένειά της μετεγκαταστάθηκε στη Κωνσταντινούπολη, και εκεί γεννήθηκαν τα αδέρφια της Τζώρτζης, Αλίκη και Ανδρέας.
Το 1914 με την υπογραφή της συμφωνίας ανταλλαγής πληθυσμών, η οικογένειά της αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη, και να επιστρέψει στη Τσαριτσάνη. Κατόπιν η οικογένεια μετακόμισε για μόνιμη εγκατάσταση στον Βόλο.
Η Έφη Μπέμπο, όπως της άρεσε τότε να την φωνάζουν, μετά τις εγκύκλιες σπουδές της στο Βόλο, λόγω οικονομικών δυσκολιών ξεκίνησε να δουλεύει ως ταμίας στο κατάστημα "Φλωριάς" στο Βόλο και παράλληλα να μαθαίνει να παίζει κιθάρα, με τη βοήθεια της φίλης της Μαρίτσας Χασάπη.
Τον Σεπτέμβριο του 1933 αποφάσισε να πάει στη Θεσσαλονίκη από ανησυχία για τον αδερφό της που σπούδαζε εκεί αλλά δεν είχε δώσει σημεία ζωής για καιρό. Πήρε λοιπόν την κιθάρα της κι επιβιβάστηκε στο Α/Π " Κεφαλληνία".
Εν πλω, άρχισε να παίζει και να τραγουδάει, και πολύ γρήγορα το πλήρωμα και οι επιβάτες του πλοίου μαζεύτηκαν γύρω της και την χειροκροτούσαν. Αυτό απετέλεσε την πρώτη της δημόσια εμφάνιση, η οποία ήταν το ξεκίνημα της καλλιτεχνικής της πορείας.
Μεταξύ των επιβατών ήταν και ένας καλλιτεχνικός διευθυντής που ενθουσιασμένος από την καλλιτεχνική παρουσία της, την πλησίασε και της συστήθηκε. Επρόκειτο για τον Κωνσταντίνο Τσίμπα, τον μεγαλύτερο ιμπρεσάριο της Θεσσαλονίκης, (που αργότερα αποδείχθηκε και πράκτορας των Γερμανών).
Valse του 1938 σε μουσική Κώστα Γιαννίδη και στίχους Σπυρόπουλου Παπαδούκα, από την επιθεώρηση "Βιολέττα" την μεγάλη επιτυχία του θιάσου Μηλιάδη Κυριακού στο θέατρο Σαμαρτζή
Ο Τσίμπας πρότεινε στη Μπέμπο να δουλέψει στο μεγάλο κοσμικό κέντρο “Αστόρια” της Θεσσαλονίκης. Φθάνοντας στην πόλη, η Μπέμπο συζήτησε την πρόταση του Τσίμπα με τον αδερφό της, και με τη συγκατάθεσή του, την επομένη ημέρα κιόλας ξεκίνησε τις πρώτες καλλιτεχνικές της εμφανίσεις. Οι θαμώνες κάθε βράδυ παρέτειναν το πρόγραμμά της με συνεχή χειροκροτήματα.
Η Βέμπο πρωτοπαρουσιάστηκε στο αθηναϊκό κοινό με ταυτόχρονη εμφάνιση σε δύο θέατρα. Στο "Κεντρικόν" και στο "Μουντιάλ", ενώ η φήμη της έφθασε ως την Αίγυπτο, όπου η Βέμπο ανταποκρινόμενη σε πρόσκληση που της έγινε, εμφανίζεται στο "Γκραν Τριανόν" της Αλεξάνδρειας σημειώνοντας και εκεί τεράστια επιτυχία.
Επιστρέφοντας, το 1934 συνεχίζει τις παραστάσεις της στο θερινό θέατρο του Σαμαρτζή επί της οδού Καρόλου, με νέα τραγούδια όπως τα "Μαύρα μου μάτια", "Μη ζητάς φιλιά", που γράφονται ειδικά γι΄αυτήν, και που γίνονται αμέσως επιτυχίες, ενώ μαζί της εμφανίζεται και η αδελφή της Αλίκη.
Η πρώτη ηχογράφηση των τραγουδιών της, έγινε από την Παρλοφόν, μετά την αρχική άρνηση του Α. Βιτάλη, της Κολούμπια, επειδή η φωνή της Βέμπο ξέφευγε από το καθιερωμένο τότε στυλ, της λετζέρα σοπράνο. Όταν όμως είδε τη μεγάλη επιτυχία που σημείωσε το "Μη ζητάς φιλιά" έσπευσε αμέσως να συνάψει μαζί της, συμβόλαιο μεγάλης περιόδου.
Έτσι όλα τα επόμενα τραγούδια τα ηχογραφούσε η Κολούμπια σε δίσκους των 78 στροφών με πρώτο το "Σ΄ αγαπώ", (των Κ. Νικολαΐδη και Κ. Γιαννίδη), που είχε ομοίως τεράστια επιτυχία.
Από το 1935, τραγούδια της έγραφαν οι περισσότεροι στιχουργοί, συχνότερα όμως ο Κώστας Γιαννίδης σε συνθέση του Σογιούλ.
Το 1936 τις νέες επιτυχίες της Βέμπο τραγουδά όλη η Αθήνα ενώ το 1937, η διάσημη πλέον τραγουδίστρια μεταβαίνει για δεύτερη φορά στην Αίγυπτο, προκειμένου να εμφανιστεί στο "Γκράν Τριανόν" της Αλεξάνδρειας.
Κατά την διάρκεια των παραστάσεών της εκεί, δέχεται την πρόταση του παραγωγού ταινιών, Τόγκο Μιζράχι, και υπογράφει συμβόλαιο για να συμμετάσχει στην ταινία «Προσφυγοπούλα».
Τον ίδιο χρόνο μία αμερικάνικη εταιρεία, ζήτησε τη συμμετοχή της σε ένα κινηματογραφικό «σορτς» στην Αθήνα προκειμένου να συμπεριληφθεί στη νέα σαιζόν των αμερικανικών κινηματογράφων, και να προβληθεί σε περιοχές που διαμένουν Έλληνες. Τη Βέμπο όμως δέσμευε το συμβόλαιό της και χρειάζονταν άδεια από τον Μιζράχι.
Χρυσή χρονιά για τη Σοφία Βέμπο υπήρξε το 1938 καθώς επιστρέφοντας από την Αίγυπτο συναντά στον Πειραιά τον χρηματοδότη του Μιζράχι, τον Μπέχα που της δίνει την άδεια. Το γύρισμα του ‘σορτς’ με πλάνα από τον εθνικό κήπο, και από τον λόφο Νυμφών με θέα την Ακρόπολη, ξεκίνησε με την επιστροφή της Βέμπο από την Κωνσταντινούπολη όπου εμφανίστηκε στο κοσμικό θέατρο Μαξίμ με τεράστια και εκεί επιτυχία.
Το ίδιο έτος η εταιρεία Κολούμπια στο νέο συμβόλαιο, της μεταβιβάζει το 10% των κερδών από την πώληση του κάθε δίσκου της, γεγονός που συνέβαινε για πρώτη φορά, αφού όλοι οι άλλοι καλλιτέχνες. πληρώνονταν με σταθερό μόνο ποσό για κάθε δισκογραφία.
Το καλοκαίρι του 1938 στο θέατρο Σαμαρτζή, στην επιθεώρηση «Σιρουέτα» η Βέμπο τραγουδά το "Κάποιο μυστικό" και το "Κλαις", των οποίων ακολούθησε η σούπερ επιτυχία "Ζεχρά", και κυριολεκτικά “χαλάει κόσμο”.
Το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς εγκαθίσταται ραδιοφωνική κεραία στο Ζάππειο, και τα τραγούδια της Βέμπο αποτελούν την πρώτη πειραματική μετάδοση.
Παραμονή Χριστουγέννων του 1938, η Σοφία Βέμπο τραγουδά στο μεγάλο ρεβεγιόν του «Σαντεκλαίρ» στην Κύπρο, και συνεργάζεται με τους μεγάλους Κύπριους μουσικούς Μιχαλάκη και Αντωνάκη Γιασεμίδη.
Το 1939 η Σοφία Βέμπο έχει ήδη καταξιωθεί ως η πρώτη τραγουδίστρια του ελληνικού ελαφρού τραγουδιού.
Το κινηματογραφικό «σορτς» που γυρίστηκε το προηγούμενο έτος με τον τίτλο «Η Ελλάς του 1938 ομιλεί», ήταν ένα ζουρνάλ που έσπασε τα ταμεία των αμερικανικών κινηματογράφων, και κόπιες του ζητήθηκαν και από τη Λατινική Αμερική.
Το 1940 ανέτειλε με τα σύννεφα του πολέμου, αφού πολλές χώρες ήδη έχουν καταληφθεί από τις δυνάμεις του άξονα. Στην Ελλάδα σημειώνονται οι πρώτες παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου από ιταλικά αεροπλάνα.
Στις 28 Οκτωβρίου του 1940 στις 10.00 ώρα που θα συνέχιζε το ραδιοφωνικό πρόγραμμα του Ζαππείου με αναμετάδοση τραγουδιών της Βέμπο, ο εκφωνητής Κώστας Σταυρόπουλος διακόπτει τη ροή του προγράμματος και προβαίνει στην ιστορική εκείνη ανακοίνωση της επίθεσης των ιταλικών δυνάμεων κατά της Ελλάδας και την άμυνα των ημετέρων.
Ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος είχε αρχίσει.
Η έκρηξη στην καριέρα της ήρθε με την κήρυξη του πολέμου αυτή την ίδια μέρα. Όλες οι επιθεωρήσεις προσαρμόζουν το θέμα τους στην πολεμική επικαιρότητα και τα τραγούδια επανεγγράφονται με πατριωτικούς στίχους.
Η Βέμπο τραγουδά σατιρικά και πολεμικά τραγούδια και η φωνή της γίνεται η εθνική φωνή που εμψυχώνει τους Έλληνες στρατιώτες στο μέτωπο και συγκλονίζει το πανελλήνιο.
«Τη βραδιά του Πολυτεχνείου η Σ. Βέμπο βρισκόταν στο διαμέρισμα της επί της οδού Στουρνάρα και παρακολουθούσε τα τανκς από το μπαλκόνι της να εισβάλλουν στο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Κατέβηκε στην είσοδο της πολυκατοικίας, άνοιξε την πόρτα και έβαλε στο σπίτι της, όσους ''τυχερούς'' φοιτητές περνούσαν αλαφιασμένοι από μπροστά της. Η κίνηση της διαδόθηκε αμέσως και η Ασφάλεια χτύπησε το κουδούνι της. Η ίδια αρνήθηκε ότι συμβαίνει κάτι και οι ασφαλίτες αποχώρησαν. Ποιος θα τολμούσε, άλλωστε, να πειράξει την Τραγουδίστρια της Νίκης;» Πηγή: Ιστορία Εικονογραφημένη (ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ)
Την ίδια εποχή σε μία συμβολική πράξη προσφέρει στο Ελληνικό Ναυτικό 2.000 χρυσές λίρες.
Με την είσοδο των ναζιστικών στρατευμάτων στην Αθήνα φυγαδεύεται μεταμφιεσμένη σε καλόγρια, στη Μέση Ανατολή όπου συνεχίζει να τραγουδά για τα εκεί ελληνικά και συμμαχικά στρατεύματα.
Το 1949 απόκτησε δική της θεατρική στέγη στο Μεταξουργείο, το "Θέατρον Βέμπο". Μετά από μακροχρόνιο δεσμό με το Μίμη Τραϊφόρο παντρεύτηκαν τελικά το 1957, ένας δεσμός πολυκύμαντος που διήρκεσε μέχρι το θάνατό της και υπήρξε καταλυτικός για τη μεγάλη ερμηνεύτρια.
Εκτός απ’ την “Προσφυγοπούλα" το 1938, η Σοφία Βέμπο συμμετείχε στη "Στέλλα" το 1955) και στο "Στουρνάρα 288" το 1959.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’60 αραιώνει τις θεατρικές εμφανίσεις της, τις οποίες σταματά οριστικά στις αρχές της επόμενης δεκαετίας.
Τη βραδιά του "Πολυτεχνείου" η Βέμπο ανοίγει το σπίτι της και κρύβει φοιτητές τους οποίους αρνείται να παραδώσει όταν η ασφάλεια χτυπά την πόρτα της.
Η εμφάνισή της στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Καλλιμάρμαρο για την επάνοδο της Δημοκρατίας, τραγουδώντας: Παιδιά της Ελλάδος παιδιά και τα τανκς γονάτισαν κείνη τη βραδιά..., ήρθε να απαλύνει τις θλιβερές εντυπώσεις από την παρουσία της πάνω στα κακόγουστα άρματα στις φιέστες των συνταγματαρχών λίγα χρόνια πριν στον ίδιο χώρο.
«Τη φωνή μου και τα τραγούδια μου τα γνωρίζουν πολλοί. Τη ζωή μου όμως ελάχιστοι».
Με αυτά τα λόγια η Σοφία Βέμπο αρχίζει να εξιστορεί την αυτοβιογραφία της στην εφημερίδα «Εθνικός Κήρυξ» με τίτλο «Η ζωή μου».
«Εγώ θα σας αφηγηθώ τη ζωή μου με απλότητα. Είναι μια απλή ζωή που αμφιβάλλω αν θα σας ενθουσιάσει, όπως αμφιβάλλω για το συγγραφικό μου τάλαντο. Ίσως θα προτιμούσατε αντί να διαβάζετε αυτές τις γραμμές να σας έλεγα ένα τραγούδι…».
Σε κάποιο άλλο σημείο ως κλασική γυναίκα αναφέρει το εξής:
«Τα χρόνια και η ερωτική μου ζωή είναι κάτι δικό μου, κάτι που δεν θα το μάθετε ποτέ. Από το στόμα μου τουλάχιστον. Έρωτες και χρόνια δεν σας ενδιαφέρουν. Από έρωτες λοιπόν μόνο ό,τι ξέρετε. Κι από χρόνια μόνον ό,τι βλέπετε κι ό,τι νομίζετε»…
Στην αυτοβιογραφία της η Σοφία Βέμπο ξετυλίγει τη ζωή της από τα πρώτα της βήματα: πώς υπέγραψε το πρώτο της συμβόλαιο αλλά και την τρομερή αγωνία που είχε για το πώς θα το δεχτούν οι γονείς της, ενώ φυσικά δεν λείπουν και οι εκτενείς αναφορές της στον ελληνοαλβανικό πόλεμο αλλά και τα προβλήματα που αντιμετώπισε με τις κατοχικές δυνάμεις.
Αν και ο δρόμος που ήθελε να ακολουθήσει δεν ήταν αυτός της μουσικής και του θεάτρου.
«Οσο μεγάλωνα τόσο γινόταν συνείδησις μέσα μου ο προορισμός της ζωής μου. Και προορισμός μου επίστευα πως ήταν να παντρευτώ και να δημιουργήσω δική μου οικογένεια. Εάν μου έλεγαν τότε ότι το 1947 θα ήμουν ανύπανδρη και θα είχα ως επάγγελμα να λέω τραγούδια στο θέατρο, ομολογώ πως θα εθύμωνα πολύ και ίσως έβαζα τα κλάματα.
Στο σπίτι μου επίστευαν και με εδίδασκαν ότι έπρεπε να γίνω μια καλή νοικοκυρά, μια τρυφερή σύζυγος και μια στοργική μητέρα».
Η Σοφία Βέμπο, πέθανε από εγκεφαλικό επεισόδιο στις 11 Μαρτίου του 1978 και η κηδεία της μετατράπηκε σε ένα πάνδημο συλλαλητήριο. Η Τραγουδίστρια της Νίκης αποθεώνεται εκείνη τη μέρα από τον ελληνικό λαό που τη θεωρούσε ηρωίδα του.
Κείμενο: Πηνελόπη Ν. Δάλλη
Πηγές:
Σοφία Βέμπο/Sofia Vembo, @VemboSofiaOfficial
Εφημερίδα “Το Βήμα”, https://www.tovima.gr
Ηλεκτρονική εφημερίδα : https://www.in.gr
Ηλεκτρονική εφημερίδα: https://www.lifo.gr
Ιστότοπος: https://www.thetoc.gr/magazine
Ιστότοπος: https://www.emeis.gr
Τάσος Κουτσοθανάσης, Οι χρυσές δεκαετίες του ελληνικού τραγουδιού, Εκδ. Δρόμων 2006.
