Ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος (ή Έπος του '40) διεξήχθη ανάμεσα στην Ελλάδα και στον συνασπισμό Ιταλίας και Αλβανίας και διήρκεσε μέχρι την κατάληψη της Ελλάδας από τις γερμανικές δυνάμεις που επιτέθηκαν στη χώρα στις 6 Απριλίου του 1941.

Επίσημη έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου θεωρείται η επίδοση του τελεσιγράφου, από τον Ιταλό Πρέσβη στην Αθήνα, Εμανουέλε Γκράτσι, στον Έλληνα πρωθυπουργό, στο σπίτι του στην Κηφισιά, κατά τις πρώτες πρωινές ώρες της 28ης Οκτωβρίου του 1940.

Με το τελεσίγραφο αυτό, ο Μουσολίνι απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση του ιταλικού στρατού από την ελληνοαλβανική μεθόριο, προκειμένου να καταλάβει στρατηγικά σημεία στη χώρα μας (αεροδρόμια, λιμάνια κλπ).

Αρχικός του στόχος η διευκόλυνση του στρατεύματός του ως προς τον ανεφοδιασμό, και η μετέπειτα προώθησή του στην Αφρική.

Η απάντηση της Ελλάδας ήρθε διά στόματος του προέδρου της ελληνικής κυβερνήσεως, και αποτυπώνεται επακριβώς στο διάγγελμα του Ιωάννη Μεταξά προς τον ελληνικό λαό, ανήμερα στις 28 Οκτωβρίου του 1940 που είχε ως εξής:

Προς τον ελληνικόν λαόν,

Η στιγμή επέστη που θα αγωνισθώμεν διά την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, την ακεραιότητα και την τιμήν της.

Μολονότι επεδείξαμεν την πλέον αυστηράν ουδετερότητα και ίσην, προς όλους, η Ιταλία μη αναγνωρίζουσα εις ημας το δικαίωμα να ζώμεν ως ελεύθεροι Έλληνες μου εζήτησεν σήμερον την 3ην πρωινήν ώραν, την παράδοσιν τμημάτων του εθνικού εδάφους κατά την ιδίαν αυτής βούλησιν ότι προς κατάληψιν αυτών η κίνησις των στρατευμάτων της θα ήρχιζε την 6ην πρωινήν.

Απήντησα εις τον Ιταλόν Πρέσβυν ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθ' εαυτό και τον τρόπον με τον οποίον γίνεται τούτο ως κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος.

Έλληνες,

τώρα θα αποδείξωμεν εάν είμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας, την οποίαν μας εξησφάλισαν οι προπάτορές μας.

Όλον το Έθνος ας εγερθή σύσσωμον, αγωνισθήτε διά την Πατρίδα, τας γυναίκας, τα παιδιά σας, και τας ιεράς μας παραδόσεις.

Νυν υπέρ πάντων ο αγών

Ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως

Ιωάννης Μεταξάς

Μετά την άρνηση της Ελλάδας με το περίφημο «ΟΧΙ» προς τους Ιταλούς, οι στρατιωτικές τους δυνάμεις ξεκίνησαν τις επιχειρήσεις εισβολής στην Ελλάδα.

Προσέβαλαν τα από Αλβανίας σύνορα της Ελλάδας, ενώ ο Μουσολίνι συναντώντας τον Χίτλερ στη Φλωρεντία, στις 11 το πρωί, της 28ης Οκτωβρίου, του είπε:

«Φύρερ, προελαύνουμε».

Ο πόλεμος αυτός ήταν απόρροια της επεκτατικής πολιτικής του φασιστικού καθεστώτος του Μπενίτο Μουσολίνι, ο οποίος έχοντας ως πρότυπο τις κατακτήσεις του Αδόλφου Χίτλερ, προσπάθησε να αποδείξει στους συμμάχους του, την στρατιωτική δεινότητα του ιδίου, και της χώρας του.

Η Ιταλία είχε κατακτήσει την Αλβανία, ήδη από την άνοιξη του 1939, καθώς επίσης και αρκετές βρετανικές βάσεις στην Αφρική, το καλοκαίρι του ‘40, όμως θεωρούσε πως έπρεπε να συναγωνιστεί τις “επιτυχίες” της ναζιστικής Γερμανίας, αλλά και να ισχυροποιήσει τα συμφέροντα της χώρας του στα Βαλκάνια.

Το διάγγελμα του πρωθυπουργού, ακολούθησε αργότερα την ίδια μέρα, αυτό του βασιλιά Γεωργίου του Β’, ο οποίος έγραψε:

Πρὸς τὸν ἑλληνικὸν λαόν,

Ὁ πρόεδρος τῆς Κυβερνήσεως ἀνήγγειλε πρὸ ὀλίγου ὑπὸ ποίους ὅρους ἠναγκάσθημεν νὰ κατέλθωμεν εἰς πόλεμον κατὰ τῆς Ἰταλίας, ἐπιβουλευθείσης τὴν ἀνεξαρτησίαν τῆς Ἑλλάδος.

Κατὰ τὴν μεγάλην αὐτὴν στιγμὴν εἶμαι βέβαιος, ὅτι κάθε Ἕλλην καὶ κάθε Ἑλληνὶς θὰ ἐπιτελέσῃ τὸ καθῆκον μέχρι τέλους καὶ θὰ φανῇ ἀντάξιος τῆς ἐνδόξου ἡμῶν ἱστορίας.

Μὲ πίστιν εἰς τὸν Θεὸν καὶ εἰς τὰ Πεπρωμένα τῆς φυλῆς, τὸ Ἔθνος σύσσωμον καὶ πειθαρχοῦν ὡς εἷς ἄνθρωπος θὰ ἀγωνισθῇ ὑπὲρ βωμῶν καὶ ἑστιῶν μέχρι τῆς τελικῆς νίκης.

Ἐν τοῖς ἀνακτόροις τῶν Ἀθηνῶν τῇ 28ῃ Ὀκτωβρίου 1940

Γεώργιος Β΄

Ο τύπος της εποχής, όπως ήταν φυσικό, ενημέρωνε και εμψύχωνε τον κόσμο με πρωτοσέλιδα και εκτενέστατα άρθρα για την έκτακτη επικαιρότητα της ιστορικής 28ης Οκτωβρίου 1940, αλλά και για την πορεία του πολέμου και τις επιτυχίες του ελληνικού στρατεύματος στο ελληνοαλβανικό μέτωπο στη συνέχεια.

Οι περισσότερες εφημερίδες μάλιστα, δεν είχαν αρκετό χρόνο για να συμπεριλάβουν στις σελίδες τους τα συνταρακτικά νέα της 28ης Οκτωβρίου, καθώς το τελεσίγραφο επιδόθηκε σε ώρα που τα φύλλα τους είχαν ήδη εκδοθεί.

Έτσι είτε τύπωσαν μέσα στην ημέρα έκτακτες εκδόσεις, είτε ξεκίνησαν την αναμετάδοση των πληροφοριών, την επομένη ημέρα.

Ο ελληνικός στρατός κατάφερε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις ιταλο-αλβανικές δυνάμεις, και να προελάσει στα αλβανικά εδάφη, τη στιγμή που ένας νέος εχθρός, δυνατότερος απ’ τον προηγούμενο ήρθε ως κατακτητής και υπέβαλλε τη χώρα σε απίστευτα δεινά.

Τις πρώτες μέρες του Απριλίου, με την έναρξη της γερμανικής επίθεσης και ταυτόχρονα τη νέα επίθεση των Ιταλών, ο ελληνικός στρατός αναγκάστηκε να αρχίσει την υποχώρηση στην Αλβανία για να μην περικυκλωθεί από τους Γερμανούς.

Στις 20 Απριλίου έγινε συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς, και στις 23 Απριλίου με τους Ιταλούς και τυπικά ο ελληνοϊταλικός πόλεμος περαιώθηκε.

Πηγές:

Γενικό Επιτελείο Στρατού / Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Επίτομη Ιστορία του Ελληνοϊταλικού και Ελληνογερμανικού πολέμου 1940-1941 (Επιχειρήσεις Στρατού Ξηράς) έκδ. ΔΙΣ/ΓΕΣ, Αθήνα 1985.

Μαργαρίτης, Γιώργος "Ο Πόλεμος του 1940-1941" στον 8ο τόμο της Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, σελ. 9-32, Τα Νέα-Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003.

Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, Ψηφιακή βιβλιοθήκη Εφημερίδων και περιοδικού τύπου (http://efimeris.nlg.gr/ns/main.html)