Η Αλμωπία αποτελούσε μία από τις 17 επαρχίες του Μακεδονικού βασιλείου, στα λουτρά της οποίας κατέφευγαν κυρίως βασιλείς και στρατηγοί, προς χαλάρωση και αποκατάσταση της υγείας τους έπειτα από τις μάχες και τους πολυετείς πολέμους.

Σύμφωνα με τον θρύλο, οι Άλμωπες που αποτελούσαν τους πρώτους κατοίκους της περιοχής, ήταν μια φυλή γιγάντων, με προέλευση που ανάγεται στην εποχή του χαλκού, και οι οποίοι πήραν το όνομά τους από τον γιο του θεού Ποσειδώνα και της Έλλης και αρχηγό τους Άλμωπα (από τη σύνθετη λέξη άλμα και ώψ, δηλ. ανεπτυγμένος στην όψη-με μεγάλο πρόσωπο).

Η αρχαιότερη αναφορά στους Άλμωπες γίνεται από το Θουκυδίδη, ο οποίος αναφέρει πως εκδιώχθηκαν (στα 700-650 π.Χ) από τους Μακεδόνες («…ανέστησαν δε και εκ της νυν Εορδίας καλουμένης Εορδούς…και εξ Αλμωπίας Άλμωπας»).

Τα ιαματικά λουτρά λειτουργούσαν τουλάχιστον από την εποχή του Μ. Αλεξάνδρου, και συνέχισαν να λειτουργούν κατά τη ρωμαϊκή και την βυζαντινή εποχή, ενώ οι στις θεραπευτικές τους ιδιότητες έχουν αναφερθεί τόσο ο Ηρόδοτος, όσο και ο Ιπποκράτης. Λέγεται μάλιστα, πως οι Μακεδόνες πριν τις μάχες, βύθιζαν τις σάρισες (δόρατα) της μακεδονικής φάλαγγας στα ζεστά νερά, για να γίνουν πιο ανθεκτικά.

Η επαρχία περιελάμβανε την ορεινή περιφέρεια των Μογλενών (κατά την βυζαντινή ονομασία), με κύριες πόλεις την Άλωρο, Άψαλο, Εύρωπο και Όρμα. Στους βυζαντινούς χρόνους η περιοχή ονομάστηκε Ενώτια ή Νώτια (από το όνομα ενός φρουρίου της περιοχής), ενώ έως το τέλος της αυτοκρατορίας ονομάζονταν «Μογλενά» (που στα σλαβικά σημαίνει ομίχλη).

Έως τις αρχές του 11ου αιώνα τα Μογλενά ανήκαν στην 1η βουλγαρική αυτοκρατορία, ώσπου κατακτήθηκαν από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Βασίλειο Β’, το 1015. Παρέμειναν υπό τη βυζαντινή κυριαρχία έως και την Δ’ Σταυροφορία, όταν και κυριεύτηκαν από τον Βούλγαρο Καλογιάν που ίδρυσε την 2η βουλγαρική αυτοκρατορία.

Στη συνέχεια ενσωματώθηκαν στην σερβική αυτοκρατορία από τον Στέφανο Δουσάν, ενώ κατά την οθωμανοκρατία η περιοχή ονομάζονταν Μαύρη Κοιλάδα ή Καρατζόβα.

Τα Λουτρά Πόζαρ (από την σλαβική λέξη «Пожар», δηλ. φωτιά) πλέον είναι γνωστά και ως Λουτρά Λουτρακίου ή Αριδαίας, καθώς βρίσκονται 3 χλμ. από το χωριό Λουτράκι της Πέλλας, και 13 χλμ. δυτικά της Αριδαίας, ενώ παλαιότερα το ρέμα ονομάζονταν Τόπλιτσα (σλαβική λέξη για την απόδοση της κοιλάδας του Θερμοπόταμου).

Πρόκειται για μεταλλικές, πηγές, με νερά ιαματικά και πόσιμα, θερμοκρασίας 37°C, αφού εισχωρούν στο έδαφος, φτάνοντας σε μεγάλο βάθος, και ανεβαίνουν ξανά στην επιφάνεια, ζεστά και εμπλουτισμένα με διάφορα στοιχεία και συστατικά. Η σύσταση του νερού θεωρείται πως βοηθά στην ευεξία, χαλάρωση και τόνωση του οργανισμού, αλλά και στην αντιμετώπιση διάφορων παθήσεων.

Το Λουτράκι είναι χτισμένο σε υψόμετρο περίπου 350 μέτρων, στους πρόποδες του όρους Βόρας (Καϊμακτσαλάν), και βρίσκεται σε απόσταση 33 χλμ από την πόλη της Έδεσσας.

Η ευρύτερη περιοχή έχει ανακηρυχθεί ως το πρώτο σπηλαιολογικό πάρκο στην Ελλάδα (Σπηλαιόπαρκο Αλμωπίας), ιδιαίτερου γεωλογικού, αρχαιολογικού και παλαιοντολογικού ενδιαφέροντος, καθώς συμπεριλαμβάνει σύμπλεγμα σπηλαίων στα οποία ανακαλύφθηκαν προϊστορικά ευρήματα που εκτίθενται σε μουσεία της ευρύτερης περιοχής.

Η περιοχή διαθέτει φυσικές πισίνες από τις οποίες τα νερά αναβλύζουν με φυσαλίδες μέσα από τις πέτρες, ενώ τα παλαιότερα κτίσματα της περιοχής είναι τα χαμάμ.

Στη δεκαετία του 1920, τα νερά των λουτρών, ανακηρύχθηκαν και επισήμως ως ιαματικά, ενώ τη διαχείρισή τους ανέλαβε η κοινότητα Λουτρακίου μόλις το 1985. Από την δεκαετία του 1990, ξεκίνησε η αναβάθμιση και η εμπορική εκμετάλλευσή τους, παράλληλα με την έναρξη των ερευνών στα σπήλαια της περιοχής και την ίδρυση του σπηλαιολογικού πάρκου. Το 2000, τα λουτρά μεταφέρθηκαν στην δικαιοδοσία του Δήμου Αριδαίας (σχέδιο Καποδίστριας) και από το 2010 σε αυτήν του Δήμου Αλμωπίας (σχέδιο Καλλικράτης), όταν και αναβαθμίστηκαν με νέες εγκαταστάσεις και ανακαινίσεις.

Κάθε Ιούλιο στην περιοχή των λουτρών, λαμβάνει χώρα το μουσικό φεστιβάλ «Ποζαρίτικα», που αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα της χώρας.

Σημαντικά θρησκευτικά μνημεία της περιοχής, αποτελούν η Μονή Αγ. Ιλαρίωνα Προμάχων και η Μονή Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Αρχάγγελο, ενώ υπάρχουν διάσπαρτοι μεταβυζαντινοί ναοί, σε όλη την περιοχή της Αλμωπίας.

Η μοναδική αφιερωμένη στον Αγ. Δωρόθεο, εκκλησία βρίσκεται στην περιοχή της Δωροθέας (2 χλμ από την Αριδαία), όπου εκτός από τους ανθρώπους, το μπάνιο τους στα λουτρά “παίρνουν” και τα πράσα (!)

Οι κάτοικοι της περιοχής, διατηρώντας σπόρο πράσων που έφεραν οι πρόσφυγες μετά από την Μικρασιατική Καταστροφή, αφού τα καλλιεργήσουν, τα αφήνουν να “πίνουν” νερό για πολλές ώρες, στο ποτάμι “Κρύο Νερό” που σχηματίζεται από τα νερά των γύρω πηγών, καθώς θεωρείται πως έτσι αναζωογονούνται και παραμένουν φρέσκα για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από το προβλεπόμενο.

Κείμενο: Πηνελόπη Ν. Δάλλη

Πηγές:

• Kazhdan, Alexander (1991). "Moglena". In Kazhdan, Alexander (ed.). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford and New York: Oxford University Press.

• Ιστοσελίδα Υπουργείου Πολιτισμού: http://odysseus.culture.gr

• Ιστοσελιδα Λουτρων ποζαρ αλμωπιας:http://www.loutrapozar.com.gr  

• Ιστοτοποσ λουτρων ποζαρ:http://www.loutrapozar.net

• Τουριστικός οδηγοσ λουτρων ποζαρ: http://www.loutrapozar.gr

• Ηλεκτρονικη εγκυκλοπαιδεια:https://el.wikipedia.org

• Ιστοσελιδα: https://web-greece.gr

• Ιστοσελιδα:https://www.travelstyle.gr

• Εφημεριδα πρωτο θεμα:https://www.protothema.gr

• Ιστοσελιδα: https://601.gr

• Φωτο εξωφυλλου: https://www.visitamyntaio.com/